ماده ۸۰. بازماندگان واجد شرایط بیمه شده متوفی در یکی از حالات زیر مستمری بازماندگان دریافت خواهند داشت:
لایحه قانونی شمول مواد ۶۰- ۷۰- ۷۲- ۷۳-۷۴-۸۰-۸۱-۸۲- ۸۳ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴، درباره کلیه بیمه شدگانی که در جریان انقلاب اخیر دچار نقص عضو، از کارافتادگی جزئی یا از کارافتادگی کلی گردیده یا به درجه شهادت رسیده اند مصوب ۵۸/۸/۲۶ و اصلاحیه آن مصوب ۵۸/۷۰، لایحه قانونی راجع به برقراری حقوق وظیفه درباره کارکنان دولت و مشمولین قانون تأمین اجتماعی که در جریان انقلاب اسلامی از کارافتاده یا به درجه رفیع شهادت نائل شده یا میشوند مصوب ۵۸/۹/۲۱ و قانون الحاق یک تبصره به این قانون مصوب ۱۳۵۸/۱۲/۲۷ ؛ قانون راجع به برقراری مستمری درباره بیمه شدگانی که به علت همکاری با نیروهای مسلح شهید یا معلول شده یا می شوند مصوب ۶۰/۱۱/۸ قانون برقراری حقوق وظیفه از کارافتادگی و وظیفه عائله تحت تکفل جانبازان و شهداء انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی و پرداخت حقوق و مزایای مجروحین جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی مصوب ۱۳۶۱/۱۱/۲۵ ، قانون اصلاح تبصره ۲ ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب ۲۸ آذرماه ۱۳۳۸ و برقراری حقوق وظیفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث مصـوب 1363/10/02 ،دادنامـه هـاي 170 و 171 مـورخ 1381/05/27،1382/2/18 ،1381/2/29هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
به موجب قانون اصلاح مواد ۴۳، ۴۴ و ۸۰ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۷۶/۷/۲۷ ، ۳ تبصره به ماده ۸۰ الحاق شده است، بند ۳ ماده ۸۰ اصلاح شده و 3 تبصره به آن الحاق شده است. متن قدیم بند 3 عبارت است «در صورت فـوت بیمه شده که در ده سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یکسال کار را در آخرین سال حیات پرداخته باشد».
تبصره 1) بیمه شدگان مشمول قانون تأمین اجتماعی که قبل از تصویب این ماده واحده فوت شده و به هر علت در مورد آنان مستمری برقرار نشده است، حسب مورد مشمول شرایط مقرر در این بند یا تبصره (۲) هستند.
به موجب قانون اصلاح مواد ۴۳، ۴۴ و ۸۰ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۷۶/۷/۲۷ ، ۳ تبصره به ماده ۸۰ الحاق شده است، تبصره ۳ ماده ۸۰ به موجب شق ی بند(ج) ماده ۳۹ قانون برنامه سوم اقتصادی اجتماعی فرهنگی جا مصوب ۱۳۷۹/۱/۱۷ مبنی بر اینکه در صورت فوت بیمه شده ای که بین ۱۰ تا ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد به بازماندگان وی به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه بدون الزام به رعایت ماده ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده ۸۳ همان قانون، مستمری پرداخت می گردد» اصلاح شده بود. نک: دادنامه شماره ۱۷۰-۱۷۱ مورخ ۱۳۸۱/۵/۲۷ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص عدم جواز ذکر شرط استمرار پرداخت حق بیمه در ایام متصل به فوت شخصی بیمه شده دادنامه شماره ۳۰۴ مورخ ۱۳۸۲/۸/۱۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص تعیین تاریخ ۱۳۷۹/۱/۱ برای فوت بیمه شده جهت برخورداری بازماندگان وی از مستمری به موجب قانون اصلاح مواد ۴۳، ۴۴ و ۸۰ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۷۶/۷/۲۷ ، تبصره ۳ به ماده ۸۰ الحاق شده است، تبصره ۳ بند ۳ ماده ۸۰ به موجب شق ی بند (ج) ماده ۳۹ قانون برنامه سوم اقتصادی اجتماعی فرهنگی ج... مصوب ۱۳۷۹/۱/۱۷ مبنی بر اینکه در صورت فوت بیمه شده ای که بین ۱۰ تا ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد به بازماندگان وی به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه بدون الزام به رعایت ماده ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده ۸۳ همان قانون مستمری پرداخت می گردد» اصلاح شده بود، متعاقبا به موجب قانون اصلاح تبصره ۳ بند ۳ ماده ۸۰ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۸۶/۳/۲۲ مجلس شورای اسلامی و ۸۶/۱۱/۲۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام اصلاح گردید. همچنین نک: دادنامه شماره ۱۷۰-۱۷۹ مورخ ۱۳۸۹/۵/۲۷ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری درخصوص عدم جواز ذکر شرط استمرار پرداخت حق بیمه در ایام متصل به فوت شخصی بیمه شده»؛ دادنامه شماره ۳۰۴ مورخ ۱۳۸۲/۸/۱۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص تعیین تاریخ ۱۳۷۹/۱/۱ برای فوت بیمه شده جهت برخورداری بازماندگان وی از مستمری.
تبصره 2) چنانچه بیمه شده فاقد شرایط مقرر در این بند باشد ولی حداقل (۲۰) سال حق بیمه مقرر را قبل از فوت پرداخت کرده باشد، بازماندگان وی از مستمری برخوردار خواهند شد. در تعیین متوسط مزد یا حقوق ماهانه مشمولان این تبصره برای محاسبه میزان مستمری، تبصره (۷۷) قانون تأمین اجتماعی ملاک عمل قرار می گیرد.
تبصره 3)
1- در صورت فوت بیمه شده ای که بین ده تا بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد به بازماندگان وی به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه بدون الزام به رعایت ماده (111) قانون تأمین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده (83) همان قانون مستمری پرداخت می گردد.
۲- بیمه شده ای که از تاریخ تصویب این قانون به بعد فوت می شود چنانچه سابقه پرداخت حق بیمه او از یک سال تا ده سال باشد به بازماندگان وی در ازاء هر سال سابقه پرداخت حق بیمه غرامت مقطوعی معادل یک ماه حداقل دستمزد کارگر عادی در زمان فوت به طور یکجا و به نسبت سهام مقرر در ماده (83) قانون تأمین اجتماعی پرداخت میشود.
تبصره ۳ به موجب قانون اصلاح تبصره بند (۳) ماده (۸۰) قانون تأمین اجتماعی، مصوب۱۳۸۶/۳/۲۲ مجلس شورای اسلامی و ۱۳۸۶/۱۱/۲۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام اصلاح شده است .متن قدیم آن چنین بود: «بیمه شده ای که از تاریخ تصویب این قانون به بعد فوت می شود و فاقد شرایط مقرر در این بند می باشد، چنانچه سابقه پرداخت حق بیمه او کمتر از (۲۰) سال و بیشتر از (۱۰) سال باشد، به بازماندگان وی در ازای هر سال سابقه پرداخت حق بیمه، غرامت مقطوعی معادل یک ماه حداقل دستمزد کارگر عادی در زمان فوت به طور یکجا و به نسبت سهام مقرر در ماده (۸۳) قانون تأمین اجتماعی پرداخت می شود.» قانون اصلاح تبصره (۳) بند (3) ماده (۸۰) قانون تأمین اجتماعی اصلاحی مصوب ۱۳۷۶/۷/۲۷ : ماده واحده - تبصره (۳) بند (۳) ماده (۸۰) قانون تأمین اجتماعی اصلاحی مصوب ۱۳۷۶/۷/۲۷ به شرح ذیل اصلاح می گردد:
1-در صورت فوت بیمه شده ای که بین ده تا بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد به بازماندگان وی به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه بدون الزام به رعایت ماده (۱۱۱) قانون تأمین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده (۸۳) همان قانون مستمری پرداخت می گردد
2-بیمه شده ای که از تاریخ تصویب این قانون به بعد فوت می شود چنانچه سابقه پرداخت حق بیمه اواز یک سال تا ده سال باشد به بازماندگان وی در ازاء هر سال سابقه پرداخت حق بیمه غرامت مقطوعی معادل یک ماه حداقل دستمزد کارگر عادی در زمان فوت به طور یکجا و به نسبت سهام مقرر در ماده (۸۳) قانون تأمین اجتماعی پرداخت میشود.
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علنی روز سه شنبه مورخ بیست و دوم خرداد ماه یکهزاروسیصدوهشتادو شش مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۸۶/۱۱/۲۰ از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام موافق با مصلحت نظام تشخیص داده شد.»
۴- در مواردی که بیمه شده بر اثر حادثه ناشی از کار با بیماری های حرفه ای فوت نماید. تبصره الحاقی مورخ ۱۳۸۷/۲/۱۸ - هرگاه مستمری بگیر بازنشسته یا از کار افتاده به مدت شش ماه مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی خود را مطالبه ننماید بازماندگان واجد شرایط وی حق دارند موقتا مستمری و یا حقوق وظیفه قانونی خود را تقاضا و دریافت کنند در صورتی که معلوم شود شخص مذکور در حال حیات است وضع مستمری او به حالت اول اعاده می گردد. بازنشستگان کلیه صندوق های بازنشستگی کشور نیز مشمول این تبصره خواهند بود.
این تبصره به موجب قانون الحاق یک تبصره به ماده ۸۰ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴، ماده ۱۵۳ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۶۶ و ماده ۱۷۱ قانون مقررات استخدام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب ۱۳۷۰، که در تاریخ ۱۳۸۷/۲/۱۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است ملحق گردیده است.
ماده ۸۱. بازماندگان واجد شرایط متوفی که استحقاق دریافت مستمری را خواهند داشت عبارتند از:
1. عیال دایم بیمه شده متوفی مادام که شوهر اختیار نکرده است
تبصره. همسران بیمه شدگان متوفی که شوهر اختیار نموده اند (عقد دایم) در صورت فوت شوهر دوم، توسط تأمین اجتماعی مجدد به آنها مستمری پرداخت خواهد شد. بار مالی ناشی از این تبصره از محل سه درصد (۳) کمک دولت به بیمه شدگان تأمین خواهد شد. آیین نامه اجرایی این قانون ظرف مدت دو ماه توسط سازمان تأمین اجتماعی پیشنهاد و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
این تبصره به موجب قانون الحاق یک تبصره به بند (۱) ماده ۸۱ قانون تامین اجتماعی مصوب ۷۴/۶/۲۱ ، الحاق شده است و آیین نامه اجرایی آن در تاریخ ۱۳۷۵/۴/۶ تصویب شده و در تاریخ ۷۵/۱۲/۸ اصلاح شده است. در همین زمینه نک :قانون اصلاح پارای از مقررات مربوط به حقوق بازنشستگی بانوان شاغل، خانواده و سایر کارکنان دولت مصوب ۱۳۷۹/۲/۱۳ ، قانون نظام هماهنگ بازنشستگی و وظیفه مصوب ۱۳۷۳/۶/۲۳ ، قانون اصلاح ماده ۹ قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت مصوب ۱۳۸۰/۱/۲۲ ، لایحه قانونی شمول مواد ۶۰ و ۷۰ و ۸۱ درباره کلیه بیمه شدگانی که ... مصوب ۱۳۵۸/۵/۲۶ و اصلاح مصوب آن 1380/08/05، در خصوص امکان استفاده توأم از مستمری بازنشستگی (به اعتبار شغل خود بیمه شده و مستمری بازماندگان به اعتبار فوت شوهر) نک به نامه ش ۴۰۷۱۶ مورخ ۱۳۸۵/۴/۱۸ ریاست جمهوری، دادنامه ۴۸۶ مورخ ۱۳۸۷/۷/۲۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص عدم امکان برقراری مستمری برای همسر بیمه شده متوفی که از شوهر دوم خود طلاق گرفته است.
2.فرزندان متوفی در صورتی که سن آنان کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصر به تحصیل اشتغال داشته باشند یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون قادر به کار نباشند.
شرایط فرزندان اناث کارمندان دولت مشمول قانون تأمین اجتماعی، به موجب قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث .. مصوب ۱۳۶۳/۱۰/۲ مقرر گردیده است بنک ندادنامه شماره ۵۵ و ۵۶ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری مورخ ۱۳۸۱/۲/۱۵ در خصوص ارائه گواهی اشتغال به تحصیل جهت برقراری مستمری متعلق به فرزندان بیمه شده متوفی. نیز نکہ قانون پرداخت حقوق وظیفه به فرزندان مستخدمين متوفی مصوب ۵۵/۱۱/۳ و قانون پرداخت مستمری به فرزندان متوفی مشمول قانون تأمین اجتماعی و سایر صندوق های بازنشستگی (مصوب ۱۳۸۶/۱/۵ )
٣. پدر و مادر متوفی در صورتی که اولا تحت تکفل او بوده ثانية سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون از کارافتاده باشند و در هرحال مستمری از سازمان دریافت ندارند.
ماده ۸۲. بازماندگان بیمه شده زن با شرایط زیر از مستمری استفاده خواهند کرد:
1-شوهر مشروط بر اینکه اولاً تحت تکفل زن بـوده ثانیـاً سـن او از شصـت سـال متجاوز باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکى موضوع ماده 91 این قانون ازکارافتاده بوده و در هرحال مستمرى از سازمان دریافت نکند.
ماده ۴۸ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ مقرر می دارد: «میزان حقوق وظیفه یا مستمری زوجه دائم متوفی و فرزندان و سایر وراث قانونی وی و نحوه تقسیم آن در تمام صندوقهای بازنشستگی اعم از کشوری، لشکری، تأمین اجتماعی و سایر صندوقهای خاص به ترتیب زیر است:
١- زوجه دائم متوفی از حقوق وظیفه یا مستمری وی برخوردار می گردد و ازدواج وی مانع دریافت حقوق مذکور نیست و در صورت فوت شوهر بعدی و تعلق حقوق به زوجه در اثر آن، بیشترین مستمری ملاک عمل است.
تبصره - اگر متوفی چند زوجه دائم داشته باشد حقوق وظیفه يامستمری به تساوی بین آنان وسایر وراث قانونی تقسیم می شود.
۲- دریافت حقوق بازنشستگی یا از کارافتادگی، مستمری از کارافتادگی یا بازنشستگی حسب مورد توسط زوجه متوفی مانع از دریافت حقوق وظیفه یا مستمری متوفی نیست.
٣- فرزندان اناث در صورت نداشتن شغل یا شوهر و فرزندان ذکور تا سن بیست سالگی و بعد از آن شوهر مشروط بر اینکه اولا تحت تکفل زن بوده ثانیأ سن او از شصت سال متجاوز باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون از کار افتاده بوده و در هر حال مستمری از سازمان دریافت نکند.
2-فرزندان در صورت حایز بودن شرایط زیر:
شرایط فرزندان اناث کارمندان دولت مشمول قانون تأمین اجتماعی، به موجب قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث ...مصوب ۱۳۶۳/۱۰/۲ مقرر گردیده است .دادنامه شماره 55 و 56 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری مورخ ۱۳۸۱/۲/۱۵ در خصوص ارائه گواهی اشتغال به تحصیل جهت برقراری مستمری متعلق به فرزندان بیمه شده متوفی نیز :قانون پرداخت حقوق وظیفه به فرزندان مستخدمين متوفی مصوب ۵۵/۱۱/۳.
الف) پدر آنها در قید حیات نبوده یا واجد شرایط مذکور در بند اول این ماده باشد و از مستمری دیگری استفاده نکند.
همچنین ماده واحده قانون پرداخت مستمری به فرزندان زنان متوفی مشمول قانون تأمین اجتماعی وسایر صندوق های بازنشستگی مصوب ۱۳۸۶/۱۰/۵ مجلس شورای اسلامی مقرر می دارد: «ماده واحده - حقوق وظیفه مادران متوفی مشمول قانون تأمین اجتماعی اعم از سازمان تأمین اجتماعی و سایر صندوق های بازنشستگی با رعایت شرایط قانونی مربوط و همانند مردان مشمول در خصوص فرزندانشان از محل کسورات بازنشستگی پرداختی توسط آنان) برقرار میشود.»
ب) سن آنها کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصر به تحصیل اشتغال داشته باشند تا پایان تحصیل و یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون قادر به کار نباشند.
به قانون اصلاح سن فرزندان ذکور مشمولین صندوق های بازنشستگی کشوری، لشکری و تأمین اجتماعی و سایر صندوق ها در برخورداری از خدمات درمانی مصوب ۱۳۸۷/۲/۱۵ ؛ ماده واحده قانون اصلاح تبصره ۲ ماده واحده قانون اجازه پرداخت مصوب ۱۳۸۱/۱۰/۲۲ ، ۳۰۱ مورخ ۱۳۸۲/۷/۱۳ ، ۲۲ مورخ ۱۳۸۲/۲/۳۱ هیئت دیوان عدالت اداری
٣. پدر و مادر در صورتی که اولا تحت تکفل او بوده ثانيا سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون از کار افتاده باشند و در هر حال مستمری از سازمان دریافت ندارند.
ماده ۸۳. سهم مستمری هریک از بازماندگان بیمه شده متوفی به شرح زیر می باشد:
١. میزان مستمری همسر بیمه شده متوفی معادل پنجاه درصد مستمری استحقاقی بیمه شده است و در صورتی که بیمه شده مرد دارای چند همسر دایم باشد مستمری به تساوی بین آنها تقسیم خواهد شد.
۲. میزان مستمری هر فرزند بیمه شده متوفی معادل بیست و پنج درصد مستمری استحقاقی بیمه شده میباشد و در صورتی که پدر و مادر را از دست داده باشد مستمری او دو برابر میزان مذکور خواهد بود.
٣. میزان مستمری هر یک از پدر و مادر متوفی معادل بیست درصد مستمری استحقاقی بیمه شده می باشد. مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی متوفی تجاوز نماید هرگاه مجموع مستمری از این میزان تجاوز کند سهم هر یک از مستمرى بگیران به نسبت تقلیل داده مى شـود و در این صورت اگر یکى از مستمرى بگیران فوت شود یـا فاقـد شـرایط اسـتحقاقى دریافت مستمرى گردد سهم بقیه آنان با توجه به تقسیم بندى مذکور در این ماده افزایش خواهد یافت و در هرحال بازماندگان بیمـه شـده از صددرصـد مسـتمرى بازماندگان متوفى استفاده خواهند کرد.
تبصره) منظور از مستمرى استحقاقى بیمـه شـده متـوفى مسـتمرى حـین فـوت او مىباشد. در مورد بیمه شدگانى که دراثر هر نوع حادثه یا بیمارى فوت شوند، مستمرى استحقاقى عبارت است از مستمرى که براى بیمه شده ازکارافتاده کلى حسـب مـورد برقرار مىشود.
ماده 84. هرگاه بیمه شده فوت کند هزینه کفن و دفن او از طرف سازمان «تأمین خدمات درمانى» پرداخت خواهد شد.
مصوبه مورخ ۱۳۸۶/۱۱/۲۰ شورای عالی تأمین اجتماعی مقرر میدارد: «پیشنهاد شماره ۵۰۱۴/۱۹۲۷۳ مورخ ۱۳۸۶/۱۱/۱۴ سازمان در خصوص پرداخت هزینه کفن و دفن بابت فوت همسر مستمری بگیران بازنشسته و از کار افتاده کلی مطرح و شورا مقرر نمود که هزینه کفن و دفن برای بیمه شده اصلی و همسر وی معادل حداقل دستمزد ماهانه سال فوت هر یک از آنها پرداخت گردد». همچنین مصوبه مورخ ۱۳۸۷/۱۱/۱۳ شورای عالی تأمین اجتماعی مقرر می دارد: در خصوص پرداخت هزینه کفن و دفن منظور از بیمه شده اصلی و همسر وی در این مصوبه اعم از بیمه شدگان، بازنشستگان و از کارافتادگان کلی و همسر هر یک از آنان می باشد.»