در محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده از سربار جذب شده به جای سربار واقعی استفاده می شود. در محاسبه سربار جذب شده از نرخ جذب سربار نرخ از پیش تعیین شده سربار استفاده می شود که تخصیص مغول و یکنواخت هزینه های سربار را به هر یک از محصولات تولید شده گول امکانپذیر میسازد. برای تعیین نرخ جذب سربار به سه عامل زیر نیاز می باشد :
اولین اقدام در محاسبه نرخ جذب سربار ساخت ، انتخاب مبنای جذب هزینه های سربار ساخت و تعیین کمی مبنای انتخاب شده در سطح فعالیت مورد نظر می باشد. سپس برای دستیابی به جمع هزینه های سربار ساخت ، هر یک از اقلام هزینه های سربار در سطح فعالیت انتخاب شده ، برآورد می شود. در تعیین سربار بودجه شده باید به این نکته توجه نمود که بخشی از هزینه های سربار با تغییر در حجم فعالیت ، تغییر می کند ( بخش متغیر هزینه های سربار ساخت ) و بخشی دیگر بدون تغییر باقی می ماند ( بخش ثابت هزینه های سربار ساخت).
محاسبه نرخ جذب سربار ساخت تا حدود زیادی مبتنی بر سطح فعالیتی است که برای این منظور انتخاب می شود ، می توان سطوح فعالیت مختلفی که به شرح زیر بیان شده است را به عنوان مبنا انتخاب کرد.
این ظرفیت بیان کننده حداکثر ( صد در صد) قدرت تولید بدون توقف و قطع عملیات میباشد. این ظرفیت عوامل محدود کننده ای مانند خرابی و تعمیرات ماشین آلات ، عدم کارایی نیروهای مولد در تولید ، قطع بر ویرگول کمبود مواد اولیه و یا عدم تقاضا برای محصول را در نظر نمیگیرد. ظرفیت اسمی و غیر واقع بینانه بوده و معمولاً از آن در محاسبه نرخ جذب سربار استفاده نمی شود.
این ظرفیت حداکثر بازدهی که دوایر یا قسمتها به طور موثر می توانند فراهم کنند را منعکس می سازد. در ظرفیت عملی و خطبه های ناشی از خرابی ماشین آلات ، آماده سازی ماشین آلات ، تعطیلات رسمی کارکنان و مدنظر قرار می گیرد اما وقت هایی که در تولید به دلیل عدم تقاضای بازار و یا کاهش در تقاضا ایجاد می شود را در نظر نمی گیرد. به عبارت دیگر در ظرفیت عملی عوامل محدود کننده درون سازمانی ( تولید یا عرضه ) در نظر گرفته می شود ولی عوامل محدود کننده برون سازمانی ( فروش یا تقاضا ) در نظر گرفته نمیشود. ظرفیت عملی معمولاً بین ۷۵ تا ۹۰ % ظرفیت اسمی می باشد.
ظرفیت به استناد ظرفیتهای چند سال گذشته شرکت تعیین میشود. این ظرفیت کلیه نوسانات چرخشی و فصلی ، تغییر در تقاضای مشتریان ، قطبهای تولید ناشی از خرابی و تعمیرات ماشین آلات، ناکارآمد بودن تجهیزات و نیروهای مولد تولید را در نظر میگیرد نقطه به عبارت دیگر ظرفیت عادی علاوه بر در نظر گرفتن عوامل محدود کننده ای درون سازمانی و عوامل محدود کننده برون سازمانی را نیز در نظر میگیرد. بنابراین ظرفیت عادی معمولا کمتر از ظرفیت عملی می باشد نقطه با توجه به اینکه در ظرفیت عادی کلیه عوامل محدود کننده در نظر گرفته می شود ، در اغلب موارد مبنای محاسبه نرخ جذب سربار ساخت قرار میگیرد.
منظور از ظرفیت واقعی مورد انتظار این است که ظرفیت واقعی دوره گذشته به عنوان ظرفیت بودجه شده دوره آتی در نظر گرفته شود. دلیل این کار این است که به احتمال زیاد شرایط دوره آتی نزدیک به شرایط دوره گذشته است. تفاوت ظرفیت واقعی مورد انتظار با ظرفیت عادی در این است که در ظرفیت واقعی مورد انتظار از ظرفیت واقعی دوره گذشته استفاده می شود در صورتی که در ظرفیت عادی از میانگین ظرفیت چند سال گذشته استفاده میشود.
نرخ جذب سربار ساخت را می توان به طور ترکیبی از ( متغیر + ثابت ) و یا جهت تجزیه و تحلیل آن به طور جداگانه محاسبه نمود.
نرخ جذب سربار ساخت = ( سربار متغیر بودجه شده + سربار ثابت بوده شده )/ حجم فعالیت در سطح ظرفیت عادی = سربار بودجه شده / حجم فعالیت در سطح ظرفیت عادی
حال می توان نرخ جذب سربار را به صورت زیر تفکیک نمود :
حجم فعالیت در سطح ظرفیت عادی / سربار متغیر بودجه شده =نرخ جذب سربار متغیر ساخت
حجم فعالیت در سطح ظرفیت عادی / سربار ثابت بودجه شده = نرخ جذب سربار ثابت ساخت
نرخ جذب سربار عامل اصلی در محاسبه سربار جذب شده می باشد و از ضرب حجم ظرفیت واقعی در نرخ جذب سربار به دست میآید.
نرخ جذب سربار * حجم ظرفیت واقعی= سربار جذب شده
با محاسبه سربار جذب شده و مقایسه آن با سربار واقعی مابه التفاوت بیانگر اضافه ( کسر ) جذب سربار می باشد.
سربار واقعی - سربار جذب شده = جذب سربار ( کسر ) اضافه
نکته: در صورتی که بتوان سربار واقعی ساخت را به ثابت و متغیر / نمود ، می توان اضافه ( کسر ) گربه سرباز را به دو بخش ثابت و متغیر تقسیم کرد.
سربار ثابت واقعی - سربار ثابت جذب شده = اضافه ( کسر ) جذب سربار ساخت
سربار متغیر واقعی - سربار متغیر جذب شده = اضافه ( کسر ) جذب سربار متغیر
نکته: جهت مشخص کردن علل وقوع اضافه ( کسر ) جذب سربار می توان آن را به دو انحراف ظرفیت سربار و انحراف هزینه سربار تقسیم نمود.
نرخ سربار ثابت واقعی با نرخ سربار ثابت بودجه شده و همچنین مغایرت نرخ سربار متغیر واقعی با نرخ جذب سربار متغیر میباشد. برای محاسبه انحراف هزینه سربار می توان از فرمول زیر استفاده کرد :
سربار واقعی - [(نرخ جذب سربار متغیر * حجم ظرفیت واقعی) + سربار ثابت بودجه شده]=انحراف هزینه سربار
نکته : عبارت داخل پرانتز بیانگر سربار متغیر جذب شده می باشد بنابراین می توان انحراف هزینه سربار را به صورت زیر نیز بیان کرد :
سربار واقعی - ( سربار متغیر جذب شده + سربار ثابت بودجه شده )=انحراف هزینه سربار
با توجه به فرمول فوق می توان انحراف هزینه سربار را به دو انحراف زیر تقسیم نمود :
سربار ثابت واقعی - سربار ثابت بودجه شده = انحراف هزینه سربار ثابت
سربار متغیر واقعی - سربار متغیر جذب شده = انحراف هزینه سربار متغیر
نکته : حاصل جمع سربار ثابت بودجه شده و سربار متغیر جذب شده را اصطلاحاً بودجه مجاز سربار میگویند.
این انحراف ناشی از عدم انطباق ظرفیت به کار رفته با ظرفیت بودجه شده می باشد و برای محاسبه آن از فرمول زیر استفاده می شود :
نرخ جذب سربار ثابت * ( حجم ظرفیت بودجه شده - حجم ظرفیت واقعی) = انحراف ظرفیت سربار
نکته : انحراف ظرفیت سربار صرفاً به سربار ثابت مربوط می شود.
نکته : برای محاسبه انحراف ظرفیت سربار از فرمول زیر نیز می توان استفاده کرد :
سربار ثابت بودجه شده - سربار ثابت جذب شده = انحراف ظرفیت
نکته : رابطه انحراف هزینه سربار ثابت و متغیر و انحراف ظرفیت سربار با اضافه ( کسر ) جذب سربار به صورت زیر می باشد:
انحراف ظرفیت سربار + انحراف هزینه سربارثابت = اضافه ( کسر ) جذب سربار ثابت
انحراف هزینه سربار متغیر = اضافه ( کسر) جذب سربار متغیر
نکته: برای محاسبه انحراف ظرفیت سربار می توان از فرمول زیر نیز استفاده کرد :
حجم ظرفیت بودجه / حجم ظرفیت واقعی =نسبت کارکرد
سربار ثابت بودجه شده * اضافه ( کسر ) فعالیت =انحراف ظرفیت <= سربار ثابت بودجه شده * (۱ - نسبت کارکرد) = انحراف ظرفیت سربار
لازم به توضیح است که در فرمول انحراف ظرفیت ، (۱ - نسبت کارکرد) بیانگر اضافه ( کسر ) فعالیت می باشد.
نکته : برای محاسبه نسبت کارکرد و به تبع آن محاسبه انحراف ظرفیت سربار می توان از فرمول زیر نیز استفاده کرد :
سربار متغیر بودجه شده / سربار متغیر جذب شده و یا سربار ثابت بودجه شده / سربار ثابت جذب شده = نسبت کارکرد
در این پست یکی دیگر از مباحث و مفاهیم مهم مربوط به حسابداری صنعتی را خدمت شما آموزش داده ایم و امیدواریم که این آموزش مورد استفاده شما قرار گرفته باشد. شما می توانید با استفاده از بخش دیدگاه ها نظرات ارزشمند خود را با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. همچنین با امتیاز دادن به این مطلب آموزشی می توانید ما را از کیفیت این مطلب آموزشی مطلع سازید.