جمع مالیات | جمع دریافتی | مالیات ۱۰% | قیمت فروش | خریدار | فروشنده |
۱۰۰۰ | ۱۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ | ۱۰۰۰۰ | کارگاه لبنیات | دامپروری |
۳۱۰۰ | ۲۳۱۰۰ | ۲۱۰۰ | ۲۱۰۰۰ | یوزیع کنندگان | کارگاه لبنیات |
۶۴۱۰ | ۳۶۴۱۰ | ۳۳۱۰ | ۳۳۱۰۰ | مصرف کنندگان | یوزیع کنندگان |
۱۰۵۱۰ | کل مالیات | - | - | - | - |
چنانچه ملاحظه می گردد، در اینجا انتقال مالیات به جلو انجام شده، یعنی در نهایت سنگینی تمامی مالیات بر عهده خریدار نهایی قرار گرفته و او جمعاً ۱۰۵۱۰ تومان مالیات پرداخته است.نهایتاً مالیات در لفاف قیمت پیچیده شده است و به این صورت به جلو غلطیده و با بار اضافی مالیات بر مالیات درآمیخته و بر دوش مصرف کنندگان قرار گرفته است.
اما سیستم مالیات بر ارزش افزوده مبتنی بر عدم انباشت مالیات است.این منظور به دین طریق حاصل می شود که اولاً مالیات به عنوان رقمی جدا از قیمت اصلی کالا محاسابه می شود و دقیقا تحت عنوان مالیات بر ارزش افزوده در صورت حسابها منعکس می گردد.ثانیاً در هر مرحله از تولید و توزیع، مودی مالیات را روی قیمت اصلی فروش خود(و نه قیمت به علاوه مالیات) حساب می کند و سپس مالیاتی را که خود در مرحله قبل پرداخته از آن کسر کرده و مابه التفاوت را به عناون مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می کند.همان مثال مربوط به موسسه مالیات بار ارزش افازوده طباق جدول زیر خواهد آمد:
مالیات پرداختی این مرحله | مالیات مرحله قیل | جمع پرداختی خریدار | مالیات ۱۰% | قیمت فروش | خریدار | فروشنده |
۱۰۰۰ | - | ۱۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ | کارگاه لبنیات | دامپروری |
۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ | ۲۲۰۰۰ | ۲۰۰۰ | ۲۰۰۰۰ | یوزیع کنندگان | کارگاه لبنیات |
۱۰۰۰ | ۲۰۰۰ | ۳۳۰۰۰ | ۳۰۰۰ | ۳۰۰۰۰ | مصرف کنندگان | یوزیع کنندگان |
۳۰۰۰ | کل مالیات | - | - | - | - | - |
در این جا نیز کل مالیات پرداخت شده به مصرف کننده انتقال می یابد، ولی میزان آن دقیقاً معادل نرخ کلی مالیات بر ارزش افزوده است که در اینجا به فرض معادل ۱۰% درصد می باشد.ضمناً مالیات روی مالیات هم محاسبه نشده است.چنین است مفهوم خصلت((غیر انباشته))که در تعریف مالیات بر ارزش افزوده گنجانیده شده است.
فرق بین معافیت مالیاتی و نرخ صفر درصد در مکانیزم مالیات بر ارزش افزوده این است که اگر پای معافیت مالیاتی در یک مرحله از مراحل تولید و توزیع در بین باشد دیگر امکان کسر مالیات پرداختی در مرحله پیش وجود نخواهد داشت و نتیجه این حالت بر خلاف تصور زیادتر شدن مجموع مالیات پرداختی و انباشت نسبی مالیات خواهد بود.فرض می کنیم زنجیره ای از تولید و توزیع وجود دارد که طی آن کارخانه تهیه خمیر کاغذ در مرحله نخست از موسسه چوب بری مواد اولیه خریداری می کند و فرآورده های خود را به کارخانه کاغذ سازی می فروشد.و آن کارخانه کاغذ تولیدی را به بازرگان عمده فروش تحویل می دهد و او جنس خود را به خرده فروش می فروشد، و خرده فروش کالا را به طور نهایی به مصرف کننده عرضه می کند و در هر مرحله ۱۰۰۰۰ هزار تومان به قیمت کالای عرضه شده افزوده می شود.حال فرض کنیم که در این زنجیره فقط فروش کاغذ از مالیات معاف باشد.(یعنی کاغذ فروش نتواند از مشتری خود مالیات بمیرد) نتیجه حاصل به شرح جدول شماره یک خواهد بود.
حال اگر پای معافیت مذکور در میان نبود، مالیات پرداختی به دولت در هر مرحله فقط ۱۰۰۰ تومان بوده و جمعاً به جای ۷۲۰۰ تومان به ۵۰۰۰ تومان بالغ می شود.بنابراین معافیت موجب انباشت مالیات و افزایش آن شده که مغایر با هدف و اوصاف اصلی مالیات بر ارزش افزوده باشد.اما اگر به جای معافیت در همان مثال نرخ صفر درصد منظور شود حق کسر مالیات مرحله قبل عینا وجود خواهد داشت و در نتیجه جمع مالیات به همان رقم ۵۰۰۰ تومان بالغ خواهد شد.
جدول شماره یکمالیات پرداختی | کسر مالیات مرحله قبل | مالیات۱۰% | بهای اصلی فروش | خریدار | فروشنده |
۱۰۰۰ | - | ۱۰۰۰ | ۱۰۰۰۰ | کارخانه خمیر کاغذ | موسسه چوب بری |
۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ | ۲۰۰۰ | ۲۰۰۰۰ | کاخانه کاغذ سازی | کارخانه خمیر کاغذ |
- | - | معاف | ۳۲۰۰۰ | بازرگان عمده فروش | کاخانه کاغذ سازی |
۴۲۰۰ | - | ۴۲۰۰ | ۴۲۰۰۰ | خرده فروش | بازرگان عمده فروش |
۱۰۰۰ | ۴۲۰۰ | ۵۲۰۰ | ۵۲۰۰۰ | مصرف کننده | خرده فروش |
۷۲۰۰ | جمع مالیات | - | - | - | - |
مالیات پرداختی | کسر مالیات مرحله قبل | مالیات ۱۰% | قیمت اصلی فروش | خریدار | فروشنده |
۱۰۰۰ | - | ۱۰۰۰ | ۱۰۰۰۰ | کارخانه خمیر کاغذ | موسسه فروش الوار و چوب |
۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ | ۲۰۰۰ | ۲۰۰۰۰ | کارخانه کاغذ سازی | کارخانه خمیر کالا |
۲۰۰۰ | ۳۰۰۰ | ۳۰۰۰۰ | عمده فروش | کارخانه کاغذ سازی | |
۱۰۰۰ | ۳۰۰۰ | ۴۰۰۰ | ۴۰۰۰۰ | خرده فروش | عمده فروش |
- | - | معاف | ۵۴۰۰۰ | مصرف کننده | خرده فروش |