خطر فشار استانداران و مقامات استانی بر بانکها با تشکیل کارگروههای استانی تسهیل موانع تولید افزایش می یابد و ممکن است بانکها به جای پیگیری مطالبات معوق خود، تحت لابی و فشار مسئولان استانی اقدام به استمهال بدهی بدهکاران کنند.
به گزارش بانکداران ۲۴ (Banker)،همزمان با سیاست دولت برای حمایت از بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط و اختصاص اعتبار ۱۶ هزار میلیارد تومانی، نشستهایی در استانهای مختلف بین مدیران بانکها و استانداران و دیگر مقامات استانی در حال برگزاری است که در این نشستهای بنگاههای اقتصادی مشمول این تسهیلات مشخص و به بانکها برای دریافت تسهیلات یا استمهال بدهیهای گذشته آنها تصمیمگیری میشود. این در حالی است که به گفته ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی بیش از نیمی از کل تسهیلاتی که بانکها دادهاند، جنبه تمدیدی و استمهال بدهیهای گذشته برخی بنگاههای و واحدهای تولیدی و صنعتی دارد.
بر اساس آمارهای رسمی بانک مرکزی از حجم مطالبات معوق شبکه بانکی از رقم حدود ۶۵ هزار میلیارد تومان در شهریور ۱۳۹۲ همزمان با روی کارآمدن دولت یازدهم به ۹۰ هزار میلیارد تومان در پایان اردیبهشتماه امسال رسیده است. البته نسبت مطالبات معوق بانکی به کل مانده تسهیلات بانکی از ۱۴٫۸ درصد به ۱۲٫۱ درصد رسیده که این نسبت نشان از کاهش ۲٫۷ درصدی دارد. کاهش نسبت مطالبات معوق به کل مانده تسهیلات بانکی به دلیل افزایش حجم تسهیلات بانکی در سه سال اخیر دارد به گونهای که مانده کل تسهیلات بانکی از رقم ۶۴۸ هزار میلیارد تومان در پایان تابستان سال ۹۲ به رقم نزدیک ۷۴۴ هزار میلیارد تومان در پایان اردیبهشتماه سال ۹۵ رسیده است.
تشخیص کارگروههای استانی و مسئولیت بانکها
برنامه دولت این است که از ۷ هزار و ۵۰۰ واحد تولیدی و صنعتی گرفتار در قالب اختصاص تسهیلات ۱۶ هزار میلیارد تومانی حمایت کند، تدبیری که اگرچه قابل دفاع و ضروری قلمداد میشود، اما سوال اصلی این است که مسئولیت بانکها در قبال مصوبات کارگروههای استانی چیست و در صورت معوق شدن دوباره تسهیلات اعطایی چه کسی جوابگو خواهد بود، استانداران و مقامات استانی عضو کارگروههای تسهیل موانع تولید یا بانکداران؟
دوگانه بانک مرکزی؛ الزام یا اختیار؟
مدیران عامل بانکها و موسسات اعتباری در حالی که خود را در برابر مصوبات کارگروههای استانی تسهیل موانع تولید خلع سلاح میدانند که انتظار دارد بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر و تعیین کننده سیاستهای پولی و اعتباری، شرح وظایف و اختیارات بانکها را روشن سازد و مسئولیت احتمالی معوق شدن مطالبات معوق و یا سوخت شدن آن را معین کند. این در حالی است که بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار به جای تعیین خطوط راهنما و قرمز در اعطای تسهیلات به بخشهای اقتصادی نیازمند نقدینگی و تسهیلات تنها به اظهارنظر روی آوردند و گویا مسئولیت شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی در تعیین و تنظیم سیاستهای اعتباری بانکها به کارگروههای تسهیل استانی واگذار شده است. چه اینکه ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی گفته است: برای خروج از رکود و تحول در اقتصاد باید از هدررفت منابع جلوگیری کرد و در این راستا تصمیمات کارگروه های تسهیل و رفع موانع تولید برای بانک ها الزام آور است. به گفته رئیس شورای پول و اعتبار، وظیفه کارگروه های استانی رفع موانع تولید، شناسایی واحدهای تولیدی است که به منابع مالی نیاز دارند اما نکته مهم این است که در شناسایی بنگاهها با دید کارشناسی عمل شود.
غفلت از اعتبارسنجی و جای خالی کارشناسی
اعطای تسهیلات بخش تولید و اشتغال دستکم در سه دهه اخیر هنوز نظاممند نشده و دولتها تلاش میکنند تا به روشهای مختلف به دخالت در سیاستهای پولی و اعتباری دست بزنند. این در حالی است که انتظار میرود یک بار برای همیشه در اعطای تسهیلات به اشخاص حقیقی و حقوقی به عنوان مشتریان سیستم بانکی، نظام اعتبارسنجی مشتریان اجرایی شود تا زمینه ایجاد رانت برچیده شود و مانع از فشارهای غیرکارشناسی به بانکها شود. از سوی دیگر در سایه ضعف و انفعال مدیران بانکها در برابر لابیهای سیاسی و رایزنی بدهکاران بانکی با صاحبان قدرت بازهم خطر تلنبار شدن مطالبات معوق وجود دارد.
جدول زیر میزان مطالبات معوق و نسبت آن به مانده تسهیلات بانکی را از ابتدای سال ۱۳۹۴ تا پایان اردیبهشتماه امسال نشان میدهد:
حمایت از تولید ملی با کارشناسی دقیق
به نوشته تابناک، انتظار میرود دولت یازدهم برای رفع شایبه اعطای تسهیلات غیرهدفمند و خطر انحراف منابع بانکها، به جای تحمیل سیاستهای پولی از طریق کارگروههای استانی تسهیل موانع تولید، شرایط یکسان و رقابتی برای دسترسی بنگاههای اقتصادی به تسهیلات بانکی ایجاد کند چه بسا برخی از بنگاههای تولیدی از ضعف مدیریت، پایین بودن بهرهوری، نبود بازار برای تولیدات داخلی و موانع دیگری رنج میبرند نه اینکه به جای رفع این موانع، با دادن تسهیلات بانکی، دردهای بخش تولید به صورت موقت تسکیل داده شود و با گذشت زمان هم دوباره وضعیت به حالت قبل برگردد.