بررسی تجربه اجرای توصیه‌های چهل‌گانه گروه ویژه اقدام مالی در

در بین کشورهای موجود، کشور ایتالیا به عنوان نمونه انتخاب شده است؛ زیرا اول آنکه گزارش آن نسبتاً جدید است و در فوریه ۲۰۱۶ چاپ شده است، دوم آنکه از جمله کشورهایی است که عضو بدنه اصلی گروه ویژه اقدام مالی است و سوم آنکه ایتالیا و گروه ویژه اقدام مالی از میزان اجرای توصیه‌های چهل‌گانه در این کشور ابراز رضایت کرده‌اند. لذا قصد بر آن است که دریابیم چه میزان اجرای توصیه‌ها در دنیا، نمونه یک نظام کارآمد مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم تلقی می‌شود.

بنابر گزارش هفته‌نامه تجارت فردا؛ پیش از پرداختن به توصیه‌ها باید ذکر شود که میزان اجرای توصیه‌ها دارای گستره‌ای از «اجرای کامل توصیه» تا «عدم اجرای توصیه» است و در این بین دو گزینه «تا حد زیادی اجرا می‌شود» و «نسبتاً اجرا می‌شود» نیز وجود دارد. توالی این سطوح به این شرح است:

«عدم اجرا-‌ نسبتاً اجرا می‌شود -‌ تا حد زیادی اجرا می‌شود -‌ اجرای کامل توصیه»
توصیه ۱ در خصوص شناسایی ریسک‌های پولشویی و تامین مالی تروریسم کشور توسط مقامات و در نظر گرفتن مکانیسمی برای کنترل و کاهش این ریسک‌هاست. ایتالیا در اجرای این توصیه، رتبه «‌تا حد زیادی اجرا می‌شود» را دریافت کرده است که اگرچه رتبه بدی نیست؛ لیکن باید به این موضوع توجه شود که ایتالیا برای این توصیه مهم نتوانسته است رتبه «اجرای کامل توصیه» را کسب کند.

توصیه ۲ به این موضوع مهم می‌پردازد که باید میان نهادهای داخلی کشورها در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم همکاری و هماهنگی وجود داشته باشد. ایتالیا در اجرای این توصیه نیز رتبه «تا حد زیادی اجرا می‌شود» را دریافت کرده است.

توصیه ۳ به موضوع جرم‌انگاری پولشویی می‌پردازد. اینکه پولشویی باید مطابق کنوانسیون وین و پالرمو جرم‌انگاری شود و شامل تمام جرائم جدی به عنوان جرم منشأ باشد. همچنین مواردی را در خصوص ارتکاب جرم منشأ در یک کشور و جرم پولشویی در کشور دیگر مطرح کرده است. کشور ایتالیا در اجرای این توصیه رتبه «تا حد زیادی اجرا می‌شود» را کسب کرده است.

توصیه ۴ مربوط به توقیف و تدابیر موقتی است و کشور ایتالیا در اجرای این توصیه موفق بوده و رتبه «‌اجرای کامل توصیه» را اخذ کرده است.

توصیه ۵ به موضوع جرم‌انگاری تامین مالی تروریسم می‌پردازد و از کشورها می‌خواهد که این عمل را طبق کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم جرم‌انگاری کنند. کشور ایتالیا در اجرای این توصیه نیز که بیشتر در بعد قانونگذاری متجلی می‌شود، رتبه «‌اجرای کامل توصیه» را دریافت کرده است.

توصیه ۶ به تحریم‌های هدفمند مالی برای مبارزه با تروریسم و تامین مالی آن می‌پردازد که بر اجرای قطعنامه ۱۲۶۷ و ۱۳۷۳ تاکید می‌کند. رتبه ایتالیا در این زمینه «‌تا حد زیادی اجرا می‌شود» بوده است و نتوانسته این توصیه را به صورت کامل اجرا کند.

توصیه ۷ در خصوص اشاعه سلاح‌های کشتارجمعی است. تا پیش از لغو قطعنامه‌های ذیل فصل هفت سازمان ملل متحد در خصوص ایران، جمهوری اسلامی ایران و کره شمالی مشمول این توصیه بوده‌اند. جالب آنکه کشور ایتالیا با اینکه خود مشمول این توصیه نبوده، در اجرای این توصیه یعنی تحریم کردن نهادهای ایران و کره شمالی، رتبه پایین «نسبتاً اجرا می‌شود» را دریافت کرده است.

توصیه ۸ در خصوص سازمان‌های غیرانتفاعی و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از سوءاستفاده‌کنندگان از دسترسی به آنهاست و ایتالیا «تا حد زیادی آن را اجرا می‌کند». توصیه ۹ به این موضوع می‌پردازد که قوانین مربوط به رازداری بانکی نباید مانع از اجرای الزامات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم در بانک‌ها بشوند و ایتالیا این توصیه را «به صورت کامل اجرا می‌کند».

توصیه ۱۰ توصیه کلیدی برای موسسات مالی است که به شناسایی مشتریان، شرایط و چگونگی شناسایی می‌پردازد. ایتالیا این توصیه را «تا حد زیادی اجرا می‌کند».

همچنین توصیه ۱۱ به این موضوع اشاره دارد که سوابق شناسایی مشتریان و تراکنش‌ها حداقل به مدت پنج سال باید نگهداری شوند و ایتالیا این توصیه را «به صورت کامل اجرا می‌کند».

 توصیه ۱۲ در خصوص اشخاص دارای قدرت سیاسی است که ایتالیا «تا حد زیادی» مفاد آن را رعایت می‌کند؛ لیکن توصیه ۱۳ که در خصوص روابط کارگزاری و اعمال دقت لازم در این خصوص است تنها «نسبتاً در ایتالیا اجرا می‌شود».

توصیه ۱۴ در خصوص انتقال وجه یا ارزش است که «تا حد زیادی اجرا می‌شود» و توصیه ۱۵ برای اطمینان از عدم سوءاستفاده خلافکاران از فناوری‌های مدرن است و «به صورت کامل» اجرا می‌شود. ایتالیا در اجرای توصیه ۱۶ در خصوص نقل و انتقالات الکترونیکی رتبه «نسبتاً اجرا می‌شود» را دریافت کرده است. شایان ذکر است دریافت مکرر این رتبه، در مجموع برای کشور مناسب نیست؛ لیکن میانگین اجرای توصیه‌ها مهم است که ایتالیا توانسته مجموعاً ارزیابی مطلوبی داشته باشد.

ایتالیا در زمینه اتکا به اشخاص ثالث برای شناسایی مشتریان و اعمال کنترل‌های لازم در شعب و واحدهای خارجی موسسات مالی خود (موضوع توصیه‌های ۱۷ و ۱۸) رتبه «تا حد زیادی اجرا می‌شود» را دریافت کرده است. توصیه ۱۹ دارای دو بخش است. کشورهایی که در فهرست اقدام تقابلی قرار دارند و همکاری با آنها ممنوع است و کشورهایی که باید مورد شناسایی دقیق قرار بگیرند. جالب آنکه ایتالیا این توصیه را «به صورت کامل اجرا کرده است».

توصیه ۲۰ به موضوع گزارش‌دهی عملیات مشکوک، توصیه ۲۱ به محرمانه بودن این گزارش‌ها، توصیه ۲۲ و ۲۳ به موضوع شناسایی مشاغل غیر‌مالی و سایر تدابیر لازم برای آنها، توصیه ۲۴ و ۲۵ به موضوع شفافیت اشخاص و ترتیبات حقوقی، توصیه ۲۶ به وجود مقررات و نظارت کافی بر موسسات مالی، توصیه ۲۷ به اختیارات اعطاشده به ناظر، توصیه ۲۸ به مقررات و نظارت بر مشاغل غیر‌مالی و نهایتاً توصیه ۲۹ به لزوم تاسیس و کارآمدی واحد اطلاعات مالی در کشور می‌پردازد و کشور ایتالیا تمام توصیه‌های مورد اشاره را «تا حد زیادی اجرا کرده است».

این کشور در اجرای توصیه ۳۰ و ۳۱ یعنی مسوولیت‌ها و اختیارات مراجع اعمال قانون موفق بوده و آنها را «به صورت کامل اجرا کرده است».

توصیه ۳۲ به جابه‌جایی فیزیکی پول از مرزها، توصیه ۳۳ به الزام نگهداری آمار در کشورها و توصیه ۳۴ به موضوع ارائه بازخورد و تهیه راهنما توسط مراجع ذی‌ربط برای اشخاص مشمول می‌پردازد و ایتالیا این توصیه‌ها را «تا حد زیادی اجرا کرده است». اما توصیه مهم مجازات‌ها که اشاره می‌کند مجازات‌های در نظر گرفته‌شده برای این جرائم باید موثر، بازدارنده و متناسب باشند، تنها «نسبتاً در ایتالیا اجرا شده است» که موضوع مهمی است. توصیه ۳۶ به پیوستن کشورها به چهار کنوانسیون وین (مربوط به مواد مخدر)، پالرمو (مربوط به جرائم سازمان‌یافته فراملی)، مبارزه با فساد و مبارزه با تامین مالی تروریسم سازمان ملل متحد تاکید می‌کند که با توجه به پیوستن ایتالیا به این کنوانسیون‌ها، توانسته است رتبه «کاملاً اجرا می‌شود» را دریافت کند.

 در خصوص چهار توصیه آخر که به همکاری‌های بین‌المللی می‌پردازد باید ذکر شود که در سه توصیه مربوط به معاضدت قضایی، معاضدت قضایی (توقیف و مصادره) و دیگر اشکال همکاری‌های بین‌المللی، ایتالیا رتبه «تا حد زیادی اجرا می‌شود» را دریافت کرده است و در خصوص توصیه ۳۹ یعنی استرداد توانسته است توصیه را به «صورت کامل» اجرا کند. مختصر آنکه ایتالیا ۱۰ توصیه را «به صورت کامل اجرا می‌کند»، ۲۶ توصیه را «تا حد زیادی اجرای می‌کند» و چهار توصیه را «نسبتاً اجرا می‌کند».

در کشور ایتالیا توصیه‌ای نیست که اصلاً اجرا نشود، لیکن جهت استحضار خوانندگان عزیز اشاره می‌شود که موضوع عدم اجرای یک یا چند توصیه به صورت کامل در برخی کشورهای آفریقایی یا کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود. همان‌گونه که پیش از این نیز ذکر شد، کشور ایتالیا نمونه موفقی از اجرای توصیه‌های گروه ویژه اقدام مالی است، لذا انتظار نمی‌رود در این کشور توصیه‌ای باشد که اصلاً اجرا نشود؛ اما نکته مهم آنجاست که نه در ایتالیا و نه در هیچ کشور دیگری تمام ۴۰ توصیه به صورت کامل اجرا نمی‌شوند؛ بلکه میانگین اجرای توصیه‌ها باید در کشور به نحوی باشد که در مجموع این اطمینان خاطر را بدهد که نظام مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم کشور مد نظر موثر و کارآمد است و از این حیث تهدید برای جامعه بین‌المللی نخواهد بود.