مقایسه معافیتهای مالیاتی در ایران و سایر کشورها

سیاست ارائه مشوق‌های مالیاتی هدفمند و متناسب با سطح توسعه یافتگی کشورها در دنیا به صورت متفاوت اعمال می‌شود. مشوق مالیاتی عبارت است از هرگونه قانون و اقدام جانبدارانه مالیاتی که به موجب آن بار مالیاتی کمتری به بخش‌ها و فعالیت‌های اقتصادی تحمیل شود. در کشور ایران، در بین مشوق‌های مالیاتی، ارائه معافیت دائمی بیشتر به چشم می‌خورد که در این بین معافیت دائمی بخش کشاورزی و فعالیت‌های مرتبط (ماده ۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم) و صادرات غیرنفتی (بند ب ماده ۱۰۴ قانون برنامه پنجم) سبب کاهش درآمدهای مالیاتی شده است. از طرفی مشوق تعطیلی مالیاتی جامع یا غیر هدفمند در کشورهای توسعه یافته یا اعمال نمی‌شود و یا به تمامی شرکت‌های فعال در بخش‌های مختلف تعلق نمی‌پذیرد. در این کشورها مشوق‌هایی مانند نرخ ترجیحی، اعتبار سرمایه گذاری و اعتبار مالیاتی جایگزین معافیت‌های مالیاتی و مشوق تعطیلی مالیاتی شده‌اند. در حقیقت کاهش و یا حذف معافیت دائمی و تعطیلی مالیاتی با افزایش سطح توسعه یافتگی کشورها رابطه مستقیم دارد.

معافیت های مالیاتی و مشوق های مالیاتی در ایران

کشور ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته از تعداد مشوق‌های مالیاتی بیشتری برخوردار است و بخش وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی، تحت حمایت این مشوق‌ها قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از مطالعه مشوق‌های مالیاتی در کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد منافع حاصل از معافیت دائمی مالیاتی بسیار کمتر از هزینه‌های آن بخصوص در مورد زیان‌های وارده به درآمدهای دولت است. در ایران دوره معافیت مشوق تعطیلی مالیاتی زیاد و دامنه بخش‌ها و فعالیت‌های برخوردار از آن وسیع است. بخش‌ها و فعالیت‌های اقتصادی مختلف کشور از مشوق‌های مالیاتی گوناگونی برخوردار می‌باشند و معافیت دائمی سهم بیشتری را داراست.

در ادامه به مواد قانونی که در آنها معافیت دائمی قید شده است اشاره می‌شود:

• ماده ۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم،
• ماده ۱۳۳ قانون مالیات‌های مستقیم،
• بند (الف) ماده ۱۴۱ قانون مالیات‌های مستقیم،
• ماده ۱۴۲ قانون مالیات‌های مستقیم
• بند (ب) ماده ۱۰۴ قانون برنامه پنجم.

شرح کامل معافیت‌های مالیاتی در ایران به شرح زیر می‌باشد:

معافیت کشاورزی:

درآمد حاصل از کلیه فعالیتهای کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور و ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع جنگل‌ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف می‌باشند. کلیه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی (ایرانی و غیرایرانی)، از شروع فعالیت می‌توانند از معافیت مذکور بهرهمند گردند. مستند قانونی ماده ۸۱ قانون مالیاتهای مستقیم

معافیت حقوق:

پنجاه درصد (۵۰ درصد) مالیات حقوق کارکنان شاغل در مناطق کمتر توسعه یافته طبق فهرست سازمان برنامه و بودجه کشور بخشوده می‌شود. مستند قانونی ماده ۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم کلیه اشخاص حقیقی (اعم از ایرانی و غیرایرانی) شاغل در مناطق کمتر توسعه یافته طبق فهرست سازمان برنامه و بودجه کشور تا زمانی که محل اشتغال آنان در فهرست مذکور قرار دارد، می‌توانند از بخشودگی مذکور بهره مند گردند.

معافیت فعالیتهای آموزشی، خدماتی و ورزشی:

ماده ۱۳۴ -درآمد حاصل از تعلیم و تربیت مدارس غیرانتفاعی اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، فنی و حرفهای، آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای آزاد دارای مجوز از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی و مهدهای کودک در مناطق کمتر توسعه یافته و روستاها و درآمد موسسات نگهداری معلولین ذهنی و حرکتی بابت نگهداری اشخاص مذکور که حسب مورد دارای پروانه فعالیت از مراجع ذیربط هستند، همچنین درآمد باشگاه‌ها و موسسات ورزشی دارای مجوز از سازمان تربیت بدنی حاصل از فعالیتهای منحصرا ورزشی از پرداخت مالیات معاف می‌باشند. مستند ماده ۱۳۴ ق.م.م بند ۳۲ ماده واحد اصلاح ق.م.م ۱۳۹۴

معافیت فعالیتهای فرهنگی:

فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاههای ذی ربط)، فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف می‌باشند. مستند ماده ۱۳۹ قانون مالیاتهای مستقیم به موجب جزء د بند ۳۴ ماده واحده قانون اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم ۱۳۹۴

معافیت تعاونی:

ماده ۱۳۳ -صددرصد ۱۰۰ (% درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی، شرکت‌های تعاونی روستایی، عشایری، کشاورزی، صیادان، کارگری، کارمندی، دانشجویان و دانشآموزان از مالیات معاف می‌باشند. مستند ماده ۱۳۳ -قانون مالیاتهای مستقیم

معافیت صادرات:

ماده ۱۴۱ -صددرصد درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات بخش کشاورزی و بیست درصد درآمد حاصل از صادرات مواد خام مشمول مالیات با نرخ صفر می‌گردد. فهرست مواد خام و کالاهای نفتی به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت و نفت و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد. مستند قانونی ماده ۱۴۱ ق.م.م ماده ۱۴۱ -تبصره ۱ -درآمد حاصل از صادرات کالاهای مختلف که به صورت ترانزیت به ایران وارد شده یا می‌شوند و بدون تغییر در ماهیت یا با انجام کاری بر روی آن صادر می‌شوند از شمول مالیات معاف است.

معافیت محصولات صنایع دستی :

درآمد کارگاه‌های فرش دستباف و صنایع دستی و شرکت‌های تعاونی و اتحادیه های تولیدی مربوطه از پرداخت مالیات معاف است. مستند قانونی ماده ۱۴۲ ق.م.م

معافیت فعالیت‌های تولیدی، معدنی و گردشگری:

درآمد ابرازی ناشی از فعالیت‌های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی که از تاریخ اجرای این ماده از طرف وزارتخانه‌های ذی‌ربط برای آن‌ها پروانه بهره‌برداری صادر یا قرارداد استخراج و فروش منعقد می‌شود و همچنین درآمدهای خدماتی بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص یادشده که از تاریخ مذکور از طرف مراجع قانونی ذی‌ربط برای آن‌ها پروانه بهره‌برداری یا مجوز صادر می‌شود، از تاریخ شروع بهره‌برداری یا استخراج یا فعالیت به مدت پنج سال و در مناطق کمتر توسعه‌یافته به مدت ده سال با نرخ صفر مشمول مالیات است.

ماده ۱۲ قانون ارزش افزوده بیان می دارد که عرضه کالاها وارائه خدمات زیر و همچنین واردات آنها حسب مورد از پرداخت مالیات معاف می باشد:

1. محصولات کشاورزی فرآوری نشده;
2. دام وطیور زنده، آبزیان، زنبور عسل ونوغان;
3. انواع کود، سم، بذر ونهال;
4. آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات وسویا، شیر، پنیر، روغن نباتی وشیر خشک مخصوص تغذیه کودکان;
5. کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر وانواع کاغذ چاپ، تحریر ومطبوعات;
6. کالاهای اهدایی به صورت بلا عوض به وزارتخانه ها، موسسات دولتی ونهادهای عمومی غیر دولتی با تأیید هیأت وزیران وحوزه های علمیه با تأیید حوزه گیرنده هدایا;
7. کالاهایی که همراه مسافر وبرای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود;
8. اموال غیر منقول;
9. انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی وگیاهی) وخدمات توانبخشی وحمایتی;
10. خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیاتهای مستقیم;
11. خـدمـات بـانـکی و اعتباری بانکها،موسسات و تعاونیهای اعتباری و صندوق های قرض الحسنه مجاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورسها و بازارهای خارج از بورس.
12. خدمات حمل ونقل عمومی مسافری برون شهری و درون شهری، جاده ای، ریلی، هوایی ودریایی;
13. فرش دستباف;
14. انواع خدمات پژوهشی وآموزشی که طبق آئین نامه ای که با پیشنهاد مشترک وزارتخانه های علوم تحقیقات وفناوری، امور اقتصادی ودارایی، بهداشت، درمان وآموزش پزشکی، آموزش وپرورش وکار وامور اجتماعی ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیأت وزیران می رسد;
15. خوراک دام وطیور;
16. رادار وتجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه ها بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت راه وترابری و وزارت امور اقتصادی ودارایی تهیه وظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیأت وزیران می رسد;
17. اقلام با مصارف صرفا دفاعی (نظامی وانتظامی) وامنیتی بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت دفاع وپشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی ودارایی تهیه وبه تصویب هیأت وزیران می رسد. فهرست مذکور از اولین دوره مالیاتی پس از تصویب هیأت وزیران قابل اجراء خواهد بود.

در بند۴ماده ۱۲ قانون ارزش افزوده از آرد خبازی و … سخن گفته است. آرد خبازی که همان آرد برای تولید نان اعم از نان صنعتی و نان سنتی. همانند: آرد گندم، آرد ذرت، آرد جو، آرد برنج. طبق قانون از ارزش افزوده معاف می باشد. در مورد گوشت پرندگان هم قانون گذار بیان کرده است که گوشت و احشاء خوراکی انواع پرندگان حلال گوشت همانند: مرغ و خروس، بوقلمون، شتر مرغ و قطعات و احشاء بدن آنها به صورت تازه،سردکرده یا یخ زده. از پرداخت و محاسبه مالیات و عوارض ارزش افزوده معاف می باشد. در مورد شیر هم که در ماده ۱۲قانون ارزش افزوده از آن صحبت شده است باید گفت که شیر به استثناء انواع شیرهای طعم دار از موارد معاف ارزش افزوده قلمداد شده است. با این موارد بسیاری از افرادی که در خصوص ماهیت کالای خریداری شده یا فروش رفته خود دچار ابهام بودند که آیا مشمول ارزش افزوده می شد یا خیر، میتوانند به راحتی با این ماده قانونی روند کار اجرایی خود را دریابند.