در این قسمت به آموزش محاسبه تسعیر ارز در واردات و شناسایی و ثبت حسابداری آن می پردازم. سعی کردم تمام مفاهیم مربوط به تسعیر ارز واردات را در قالب مثال شرح دهم.پس با ما همراه باشید
یکی از بهترین راه های اطلاع از نرخ روز ارز مراجعه به سایت سنا به آدرس https://www.sanarate.ir و یا آرشیو نرخ ارز بانک مرکزی و یا سامانه نیما به آدرس (www.ntsw.ir) است. سایت سنا زیر نظر بانک مرکزی می باشد و در طول روز نرخ خرید و فروش همه ارزها به خصوص دلار و یورو را از تمام صرافی ها و سایت نیما به صورت آنلاین دریافت و میانگین آنها را محاسبه می کند. سایت سنا چون میانگین نرخ همه صرافی ها و سایت نیما را محاسبه می کند بنابراین بهترین مرجع برای کسب نرخ روز ارز مورد نظر جهت تسعیر می باشد.
تصویری از سامانه نیما را نیز در ادامه مشاهده خواهیم کرد:
در سامانه نیما در سمت چپ گزینه های مربوط به خرید ارز و فروش ارز وجود دارد که شما با استفاده از این دو گزینه می توانید درخواست خرید ارز و یا فروش ارز را به تمام صرافی ها ارسال کنید و منتظر پاسخ از طرف صرافی ها باشید.در نهایت لیستی از درخواستها برای شما نمایش داده شده و شما می توانید صرافی هایی که پیشنهاد داده اند را مشاهده کنید.بعد از اینکه صرافی مورد نظر خود را انتخاب می کنید،صرافی فاکتور را صادر و اقدام به حواله ارز می کند.
پس وقتی به سایت سنا و یا سامانه نیما مراجعه می کنیم با دو نرخ خرید و فروش مواجه می شویم. سؤال اینجاست از نرخ خرید برای تسعیر استفاده کنیم یا از نرخ فروش؟
همیشه و به عنوان یک قاعده کلی برای تسعیر دارایی های پولی، درآمدها و سود از نرخ خرید استفاده کنید و برای تسعیر بدهیهای پولی و هزینه ها از نرخ فروش استفاده کنید. ممکن است سؤال کنید چرا؟
جواب کاملا مشخص است. در واقع نرخ خرید اعلامی در سایت سنا و یا هر مرجع دیگر فروش ما محسوب می شود مثل این است که ما ۱۰۰ دلار را بخواهیم بفروشیم خوب مسلم است که صرافی یا بانک یا هر بنگاه دیگری با نرخی پایین تر از نرخ فروش روز ارز این ۱۰۰ دلار را از ما می خرد پس در واقع فروش ما همان خرید صرافی یا بانک محسوب میشود و بالعکس خرید ما از صرافی یا بانک همان فروش صرافی یا بانک محسوب می شود و این نرخ های اعلامی در سایت سنا از دید صرافی و سایت نیما می باشد؛ یعنی نرخ خریدهای صرافی و نرخ فروش های صرافی پس برای مثال فوق ما باید از نرخ فروش اعلامی سایت سنا استفاده کنیم. (دقیقا مشابه حالتی است که قرار است ما ۱۰٫۰۰۰ اسکناس روپیه را نقدأ بخریم و برای هند حواله کنیم)
نرخ فروش در سایت سنا در تاریخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۱ مبلغ ۱٫۱۳۹ ریال است. بنابراین ثبت حسابداری واردات دستگاه کمباین به شرح زیر است:
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
دارایی غیرجاری | ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ | |
حساب های پرداختنی غیر تجاری | ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ |
بابت واردات دستگاه کمباین به مبلغ ۱۰٫۰۰۰ روپیه و به نرخ هر روپیه ۱٫۱۳۹ ریال
البته ما فقط بهای اینویس (فاکتور) شرکت هندی را محاسبه کردیم و باید توجه داشته باشید هر کالایی که از مرزهای کشور وارد می شود مسلما هزینه های دیگری نیز مانند هزینه حمل، گمرک و ... دارد که در بهای تمام شده کالای وارداتی دخیل است.
مثال قبل را در نظر بگیرید:
فرض کنید حقوق گمرکی مبلغ ۲۷٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال، مالیات و عوارض ارزش افزوده ۱۰٫۵۰۰٫۰۰۰ ریال، هزینه حمل ریال می باشد. مطلوبست ثبت حسابداری بهای تمام شده.
طبق مثال قبل ما بهای دستگاه طبق فاکتور شرکت هندی مبلغ ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ ریال محاسبه کردیم. اما طبق استانداردهای حسابداری هرگونه هزینه ای که برای خرید موجودی و کالا لازم باشد در بهای تمام شده محسوب می شود. پس ما باید هزینه حمل، حقوق گمرکی را به عدد ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ ریال اضافه کنیم پس داریم:
۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰+۵۷۶٫۰۰۰+۲۷٫۰۰۰٫۰۰۰
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
دارایی غیرجاری | ۳۸٫۹۹۶٫۰۰۰ | |
حساب های پرداختنی غیر تجاری | ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ | |
بانک | جاری شرک | ۲۷٫۵۷۶٫۰۰۰ |
چرا در مثال فوق حسابی به نام مالیات و عوارض ارزش افزوده خرید ایجاد کردیم؟
دقت کنید به طور پیش فرض مبالغ پرداختی بابت مالیات و عوارض ارزش افزوده خرید جزء بهای تمام شده نباید حساب شود مگر شرکت طبق ماده ۱۲ قانون ارزش افزوده معاف از مالیات ارزش افزوده باشد. که در این صورت مالیات و عوارض ارزش افزوده جز بهای تمام شده محسوب خواهد شد.
در مثال فوق فرض کنید شرکت تابان در زمینه تولید محصولات کشاورزی فعال است. چون طبق ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده تولید محصولات خام کشاورزی معاف از ارزش افزوده می باشد بنابراین چون شرکت تابان فقط به تولید محصولات خام کشاورزی مبادرت می کند بنابراین معاف از مالیات بر ارزش افزوده است و نتیجه می گیریم مالیات و عوارض پرداختی بابت ارزش افزوده واردات جز بهای تمام شده محسوب خواهد شد. بنابراین در این حالت ثبت حسابداری واردات به شرح زیر است:
۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰+۵۷۶٫۰۰۰+۲۷٫۰۰۰٫۰۰۰+۱۰٫۵۰۰٫۰۰۰
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
دارایی غیرجاری | ۴۹٫۴۶۶٫۰۰۰ | |
حساب های پرداختنی غیر تجاری | ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ | |
بانک | جاری شرکا | ۳۸٫۰۷۶٫۰۰۰ |
در این سند مبلغ ۳۸٫۰۷۶٫۰۰۰ بابت پرداخت هزینه های گمرکی و حمل و مالیات بر ارزش افزوده می باشد.
طبق استاندارد حسابداری ایران شماره ۱۶ اقلام پولی (اعم از بدهی ارزی یا دارایی ارزی) که در ترازنامه منعکس می شوند باید به نرخ ارز در تاریخ ترازنامه تسعیر شوند. جمله فوق دارای دو نکته است:
اقلام غیر پولی مانند موجودی کالا، پیش پرداخت و سایر اقلام غیرپولی در تاریخ انجام معامله تسعیر میشوند. مثلا زمانی که کالایی از گمرکات کشور خارج می شود، همان موقع بهای موجودی کالا را تسعیر می کنیم و دیگر نباید در تاریخ ترازنامه مجدد تسعیر کنیم ولی اقلام پولی همانطور که گفته شد علاوه بر تسعیر در زمان معامله، در تاریخ ترازنامه نیز باید تسعیر شوند.
همان دستگاه کمباین را در نظر بگیرید.
در زمان تسویه بدهی دو حالت وجود دارد:
اکنون هر یک از موارد فوق را با ذکر یک مثال شرح میدهم:
۱- تا تاریخ ترازنامه (پایان سال) تسویه انجام نشود. فرض کنید نرخ فروش روپیه در تاریخ ۱۳۹۷
فرض کنید نرخ فروش روپیه در تاریخ ۱۳۹۷/۱۲/۲۹ مبلغ ۱٫۲۸۰ ریال می باشد. (دقت کنید همانطور که در قسمت های قبلی توضیح دادم برای حساب های پرداختنی ارزی باید از نرخ فروش استفاده کنید) بنابراین ثبت حسابداری تسعیر ارز آن به صورت زیر است:
۱٫۴۱۰٫۰۰۰=(۱۱۳۹ - ۱۲۸۰) ×۱۰٫۰۰۰
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
هزینه های اداری - زیان تسعیر ارز | ۱٫۴۱۰٫۰۰۰ | |
حسابهای پرداختنی غیرتجاری | ۱٫۴۱۰٫۰۰۰ |
شرح مثال فوق:
اگر یادتان باشد در تاریخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۱ که ما دستگاه کمباین را وارد کردیم نرخ فروش روپیه طبق سایت سنا مبلغ ۱٫۱۳۹ ریال بود. و در پایان سال ۱۳۹۷ فرض کردیم نرخ فروش روپیه طبق سایت سنا مبلغ ۱٫۲۸۰ ریال است. به لحاظ ریاضی نرخ هر روپیه افزایش قیمت داشته یعنی ما باید پول بیشتری بابت ارسال حواله ۱۰٫۰۰۰ روپیه صرف کنیم یعنی۱٫۴۱۰٫۰۰۰ ریال باید بیشتر وجه نقد پرداخت کنیم. بنابراین حساب پرداختنی غیر تجاری به مقدار ۱٫۴۱۰٫۰۰۰ بیشتر خواهد شد. در تاریخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۱ ما حساب پرداختنی غیر تجاری را به مبلغ ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ ریال ثبت کردیم. چون تا پایان سال تسویه نکردیم و از طرفی طبق استاندارد حسابداری شماره ۱۶، اقلام پولی باید در تاریخ ترازنامه تسعیر شوند بنابراین حساب پرداختنی غیر تجاری ما افزایش دارد چرا که نرخ هر روپیه افزایش پیدا کرده و این یعنی زیان ما محسوب می شود چرا که پول بیشتری باید برای خرید ۱۰٫۰۰۰ روپیه بپردازیم. و از طرفی چون نرخ هر روپیه افزایش داشته بنابراین زیان تسعیر ارز شناسایی می کنیم.
چرا ما مابه التفاوت نرخ ۱.۲۸۰ و ۱.۱۳۹ را محاسبه کردیم؟
به خاطر اینکه قبلا ۱۰٫۰۰۰ روپیه را با نرخ ۱٫۱۳۹ حساب کردیم و الان باید افزایش (کاهش) نرخ هر روپیه را برای ۱۰۰٫۰۰۰ روپیه محاسبه کنیم. اکنون فرض کنید در پایان سال ۱۳۹۷ نرخ فروش هر روپیه طبق سایت سنا مبلغ ۹۸۵ ریال باشد. در این صورت ثبت حسابداری آن به شرح زیر است:
(۹۸۵-۱۱۳۹)×۱۰٫۰۰۰
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
حساب های پرداختنی غیر تجاری | ۱٫۵۴۰٫۰۰۰ | |
سایر درآمدها - سود تسعیر ارز | ۱٫۵۴۰٫۰۰۰ |
همانطور که مشاهده می کنید نرخ فروش هر روپیه کمتر از تاریخ واردات (۱.۱۳۹ ریال) است یعنی ما برای ارسال حواله ۱۰٫۰۰۰ روپیه در پایان سال باید مبلغ ۹٫۸۵۰٫۰۰۰ ریال پرداخت کنیم که این مبلغ کمتر از تاریخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۱ یعنی ( ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ ریال) است. پس در اینجا ما سود کردیم و باید سود تسعیر ارز شناسایی کنیم. اگر دقت کرده باشید در ثبت حسابداری فوق ما حساب های پرداختنی غیر تجاری را به مبلغ ۱٫۵۴۰٫۰۰۰ ریال بدهکار کردیم یعنی اگر قرار باشد ما در پایان سال حواله ۱۰٫۰۰۰ روپیه را ارسال کنیم، به میزان مبلغ ۱٫۵۴۰٫۰۰۰ ریال کمتر وجه نقد بابت ارسال حواله پرداخت می کنیم و این یعنی به سود ما است.
حساب T حسابهای پرداختنی در دو حالت اول و دوم به شرح زیر است حالت اول:
حالت اول:
حالت دوم:
نتیجه:
در حالت اول اگر قرار باشد ما در پایان سال حواله کنیم (فرض می کنیم باید مبلغ ۱۲٫۸۰۰٫۰۰۰ ریال بابت ۱۰٫۰۰۰ روپیه بپردازیم ولی در حالت دوم باید ۹٫۸۵۰٫۰۰۰ ریال بابت ۱۰٫۰۰۰ روپیه بپردازیم.
۲- قبل از تاریخ ترازنامه تسویه صورت می گیرد.
در این حالت فرض کنید در تاریخ ۱۳۹۷/۱۱/۲۰ کل ۱۰۰٫۰۰۰ روپیه را حواله و بدهی خود را تسویه کردیم. اگر در تاریخ فوق ما بابت خرید هر روپیه از سیستم بانکی یا صرافی مبلغ ۱٫۰۳۵ ریال پرداخت کرده باشیم ثبت حسابداری ارسال حواله به شرح زیر است:
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
حساب های پرداختنی غیر تجاری | ۱۱٫۳۹۰٫۰۰۰ | |
سایر درآمدها - سود تسعیر ارز | ۱٫۰۴۰٫۰۰۰ | |
وجوه نقد | ۱۰٫۳۵۰٫۰۰۰ |
در حالت دوم اگر دقت کنید متوجه می شوید حساب پرداختنی به همان مبلغ اولیه که تسعیر و شناسایی شده بود بدهکار و از حساب ها خارج می شود و معادل آن در طرف بستانکار وجوه نقد و سود تسعیر ارز شناسایی و ثبت می شود.
ممکن است سؤال کنید چرا در حالت دوم مانند حالت اول حساب پرداختنی تغییر نکرد؟ جواب این است طبق استاندارد حسابداری ایران شماره ۱۶ اقلام پولی باید در تاریخ ترازنامه تسعیر شوند یعنی اقلامی مانند حساب های دریافتنی، حساب۔ های پرداختنی، موجودی نقد و بانک و مانند آن، در پایان سال (یعنی ۲۹ اسفند) دستخوش تغییرات می شوند و مبالغ آنها تغییر می کند. در غیر این صورت اگر در بین سال از حساب ها خارج شوند باید به همان مبلغ اولیه یا مبلغ ابتدای سال (سند افتتاحیه) ثبت شوند. به مثال زیر توجه کنید:
موجودی نقد ارزی فوق مبلغ ۵۶۹٫۷۳۵٫۰۰۰ ریال شناسایی و ثبت می شود. حال شرکت در تاریخ ۱۳۹۶/۰۵/۲۰ کل ۱۳٫۵۰۰ یورو را به فروش می رساند. اگر نرخ فروش هر یورو به صرافی ۵۱٫۰۰۰ ریال باشد ثبت حسابداری آن به شرح زیر است:
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
موجودی نقد و بانک - وجوه نقد | ۶۸۸٫۵۰۰٫۰۰۰ | |
موجودی نقد و بانک - وجوه نقد ارزی | ۵۶۹٫۷۳۵٫۰۰۰ | |
سایر درآمدها - سود تسعیر ارز | ۱۱۸٫۷۶۵٫۰۰۰ |
همانطور که توضیح داده شد چون وجوه نقد ارزی (اقلام پولی) قبل از تاریخ ترازنامه ( ۱۲/۲۹ ) از حساب ها خارج شد به همان مبلغ اولیه با مبلغ سند افتتاحیه شناسایی و ثبت می کنیم. در اینجا اگر دقت کرده باشید مبلغ وجوه نقد ارزی ما در سند افتتاحیه سال ۱۳۹۶ مبلغ ۵۶۹٫۷۳۵٫۰۰۰ ریال می باشد و چون کل ۱۳٫۵۰۰ یورو را فروختیم پس باید کل مبلغ فوق را از حساب خارج کنیم.
مثال کاربردی:
شرکتی در ۲۰ بهمن ۱۳۹۵ مبلغ ۷٫۳۰۰ دلار به نرخ هر دلار ۳۸٫۵۰۰ ریال از صرافی خریداری کرد. در پایان سال ۱۳۹۵ نرخ هر دلار (نرخ خرید) طبق سایت سنا مبلغ ۳۷٫۲۷۷ ریال است.
ثبت حسابداری تسعیر وجوه نقد ارزی به شرح زیر است:
۷٫۳۰۰*۳۸٫۵۰۰=۲۸۱٫۰۵۰٫۰۰۰
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
موجودی نقد و بانک - وجوه نقد ارزی | ۲۸۱٫۰۵۰٫۰۰۰ | |
موجودی نقد و بانک - وجوه نقد ارزی | ۲۸۱٫۰۵۰٫۰۰۰ |
ثبت حسابداری تسعیر ارز در پایان سال ۱۳۹۵
۸٫۹۲۷٫۹۰۰= (۳۸٫۵۰۰ - ۳۷٫۲۷۷) × ۷٫۳۰۰
شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
هزینه های اداری - زبان تسعیر ارز | ۸٫۹۲۷٫۹۰۰ | |
موجودی نقد و بانک - وجوه نقد ارزی | ۸٫۹۲۷٫۹۰۰ |
در ثبت فوق چون نرخ پایان سال کمتر از نرخ خرید است یعنی ارزش هر اسکناس دلار ما کاهش یافته پس ما متضرر شدیم بنابراین زیان شناسایی می کنیم و معادل آن حساب وجوه نقد ارزی کاهش می یابد.
در مواقعی که در رابطه با گردش حساب مورد نظر دچار مشکل می شوید بهترین کار این است که حساب T برای حساب مورد نظر ترسیم کنید که به شرح زیر می باشد:
یعنی در پایان سال و در ترازنامه حساب وجوه نقدی ارزی به مبلغ ۲۷۲،۱۲۲،۱۰۰ ریال گزارش می شود و بالطبع این مبلغ به سند افتتاحیه سال ۱۳۹۶ منتقل می شود.فرض کنید این شرکت ۵۰۰۰ دلار از ۷۳۰۰ دلار خود را در تاریخ ۱۳۹۶/۴/۲۰ به فروش رساند. اگر نرخ فروش هر دلار در تاریخ فوق ۳۷۷۹۰ ریال باشد ثبت حسابداری آن به شرح زیر است:
شرح حساب | نحوه محاسبه | بدهکار | بستانکار |
موجودی نقد و بانک - وجوه نقد | ۳۷۷۹۰×۵۰۰۰ | ۱۸۸٫۹۵۰٫۰۰۰ | |
سایر درآمدها - سود تسعیر ارز | ( ۳۷،۲۷۷ - ۳۷،۷۹۰) × ۵۰۰۰ | ۲٫۵۶۵٫۰۰۰ | |
موجودی نقد و بانک - وجوه نقد ارزی | ( ۳۷،۲۷۷ × ۵۰۰۰) | ۱۸۶٫۳۸۵٫۰۰۰ |
نکات مثال فوق: ۱- آخرین نرخی که برای ۷۳۰۰ دلار اعمال کردیم ۲۷۷، ۳۷ ریال است بنابراین برای تسعیر در تاریخ ۱۳۹۶/۴/۲۰ باید نرخ جدید که همان ۳۷،۷۹۰ ریال است را منهای ۳۷،۲۷۷ ریال بکنیم و چون ۵۰۰۰ دلار فروخته شده از ۷۳۰۰ دلار با شرایط فوق بوده بنابراین سود و زیان تسعیر ارز را با توجه به نرخهای فوق انجام میدهیم.
دقت کنید همانطور که بارها در قسمت های قبلی توضیح دادم چون فروش (تسویه وجوه نقد ارزی قبل از پایان سال (تاریخ ترازنامه) بوده بنابراین باید وجوه نقد ارزی به همان مبلغ اولیه که در اینجا سند افتتاحیه می باشد از حساب ها خارج شود و معادل آن وجوه نقد و سود و زیان تسعیر ارز شناسایی شود. از طرفی چون نرخ هر دلار نسبت به پایان سال ۱۳۹۵ افزایش داشته یعنی ما سود بیشتری از فروش هر دلار کسب کردیم بنابراین سود تسعیر ارز شناسایی کردیم. همانطور که در قسمت های قبل بیان شد سود تسعیر ارز جزو درآمدهای غیر عملیاتی محسوب میشود.
ادامه دارد....