در روش اولین صادره از آخرین وارده فرض می شود جریان هزینه به گونه ای است که جدیدترین کالاهای خریداری شده قبل از سایر کالاها به فروش یا به مصرف میرسد. بنابر این ، جریان خروج هزینه در روش اولین صادره از آخرین وارده بر عکس جریان ورود هزینه است. از این رو، آخرین مخارج رابطه بسیار نزدیکی با درآمدهای جاری دارند و اعمال روش اولین صادره از آخرین وارده باعث تطابق مناسب هزینه ها با درآمد (اصل تطابق ) می شود. به بیان دیگر در این روش موجودیهای کالا در ترازنامه به قدیمی ترین قیمتها و کالا های فروش رفته به اخیرترین قیمتهای خرید ارزشیابی می شود .
اگر چه مفهوم روش اولین صادره از آخرین وارده ساده است اما بکارگیری آن اغلب مشکل و مستلزم ثبت و نگاهداری مدارک تفصیلی است. در مواردی که قیمتها روند صعودی دارد بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده باعث بهبود جریان وجوه نقد ( از طریق کاهش در هزینه مالیات ) میشود . به همین دلیل در برخی از کشورها یکی از شرایط بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده از نظر مقاصد مالیاتی استفاده از این روش از نظر مقاصد گزارشگری مالی تعیین شده است .
مفهوم اولین صادره از آخرین وارده را می توان با بکارگیری هر یک از روشهای زیر اعمال کرد:
در این قسمت بکارگیری جداگانه مفهوم اولین صادره از آخرین وارده نسبت به هر یک از اقلام تشکیل دهنده موجودی مورد بحث قرار میگیرد. بنابراین ، در مثالهای ارائه شده تنها اطلاعات مربوط به یک قلم کالا مطرح میگردد.
روش اولین صادره از آخرین وارده را می توان هم در سیستم ثبت دائمی و هم در سیستم ثبت ادواری موجودیها بکار گرفت. اما ، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته و موجودیهای پایان دوره در هر یک از دو سیستم مزبور متفاوت خواهد بود. به منظور تشریح روش اولین صادره از آخرین وارده ، در هر یک از دو سیستم ثبت موجودیها ، اطلاعات شرکت باختر ، مثال ارائه شده در روش میانگین متحرک ( صفحه ۹۸ ) مورد استفاده قرار میگیرد.
هنگامی که سیستم ثبت ادواری موجودیها مورد استفاده است، موجودیهای پایان دوره شمارش و سپس برای قیمت گذاری آنها با استفاده از مفهوم اولین صادره از آخرین وارده به ترتیب از نرخهای مربوط به اولین خریدها استفاده میشود .
نحوه محاسبه بهای تمام شده ۷۰۰ واحد موجودی کالای الف در پایان فروردین براساس سیستم ثبت ادواری و با استفاده از روش اولین صادره از آخرین وارده به شرح زیر است :
شرکت باختر
محاسبه بهای تمام شده موجودی کالای الف در پایان فروردین ۱۳۸۵
( روش اولین صادره از آخرین وارده)
سیستم ثبت ادواری موجودیها
تاریخ | شرح | تعداد | بهای تمام شده هر واحد | جمع بهای تمام شده |
۱۳۹۵/۰۱/۰۱ | از موجودی ابتدای فروردین از اولین خرید | ۲۰۰ | ۷٫۰۰۰ | ۱٫۴۰۰٫۰۰۰ |
۱۳۹۵/۰۱/۱۰ | از اولین خرید | ۵۰۰ | ۸٫۰۰۰ | ۴٫۰۰۰٫۰۰۰ |
۷٫۰۰ | ۵٫۴۰۰٫۰۰۰ |
موجودی کالای الف در پایان فروردین ماه با استفاده از روش اولین صادره از آخرین وارده از ۲۰۰ واحد موجودی ابتدای فروردین و ۵۰۰ واحد از اولین خریدهای انجام شده طی فروردین ماه تشکیل می شود.
اگر در هر یک از دوره های آتی مقدار فروش یا مصرف بیشتر از خرید گردد ، ابتد بهای تمام شده آخرین محموله های اضافه شده به موجودی اول دوره ، به بهای تمام شده کالاهای فروش رفته تخصیص داده می شود . بهای تمام شده کالای فروش رفته در فروردین ماه ۱۱٫۵۰۰٫۰۰۰ ریال است (۱۶٫۹۰۰٫۰۰۰ ریال بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش منهای ۵٫۴۰۰٫۰۰۰ ریال بهای تمام شده موجودی کالا در پایان فروردین ) که از بهای تمام شده آخرین خریدها تشکیل شده است.
بر خلاف روش اولین صادره از اولین وارده ، نتایج حاصل از بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده در سیستمهای ثبت ادواری و دائمی یکسان نخواهد بود. هنگامی که از سیستم ثبت دائمی موجودیهای کالا استفاده میشود کالاهای صادره باید با نرخ آخرین خریدها قیمت گذاری شود . به هر حال این موضوع ممکن است باعث شود که در برخی مواقع بهای تمام شده اقلام صادره بانرخهای موجودی ابتدای دوره یا با نرخهای خریدهای قبلی محاسبه شود.
با استفاده از گزارش خریدها و فروشهای شرکت باختر در مورد کالای الف ، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته و بهای تمام شده موجودی کالای الف در پایان فروردین با استفاده از روش اولین صادره از آخرین وارده در سیستم ثبت دائمی به شرح زیر محاسبه می شود:
شرکت باختر
محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته - روش اولین صادره از آخرین وارده
( سیستم ثبت دائمی)
تاریخ | تعداد | بهای تمام شده هر واحد(ریال) | جمع بهای تمام شده(ریال) |
۱۳۹۵/۰۱/۰۶ | ۱۰۰ | ۷٫۰۰۰ | ۷۰۰٫۰۰۰ |
۱۳۹۵/۰۱/۰۶ | ۲۰۰ | ۸٫۰۰۰ | ۱٫۶۰۰٫۰۰۰ |
۱۳۹۵/۰۱/۱۵ | ۴۰۰ | ۸٫۰۰۰ | ۳٫۲۰۰٫۰۰۰ |
۱۳۹۵/۰۱/۲۷ | ۶۰۰ | ۸٫۵۰۰ | ۵٫۱۰۰٫۰۰۰ |
جمع | ۱٫۳۰۰ | ۱۰٫۶۰۰٫۰۰۰ |
شرکت باختر
محاسبه بهای تمام شده موجودی کالای الف در پایان فروردین ۱۳۹۵
روش اولین صادره از آخرین وارده
( سیستم ثبت دائمی)
تاریخ | تعداد | بهای تمام شده هر واحد(ریال) | جمع بهای تمام شده(ریال) |
۱۳۹۵/۰۱/۰۱ | ۱۰۰ | ۷٫۰۰۰ | ۷۰۰٫۰۰۰ |
۱۳۹۵/۰۱/۰۸ | ۲۰۰ | ۸٫۰۰۰ | ۱٫۶۰۰٫۰۰۰ |
۱۳۹۵/۰۱/۱۵ | ۴۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ | ۴٫۰۰۰٫۰۰۰ |
جمع | ۷۰۰ | ۶٫۳۰۰٫۰۰۰ |
مقایسه نتایج حاصل از بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده در سیستمهای ثبت دائمی و ادواری موجودیها به شرح زیر است:
شرح | سیستم ثبت دائمی(ریال) | سیستم ثبت ادواری(ریال) |
بهای تمام شده کالای فروش رفته | ۱۰٫۶۰۰٫۰۰۰ | ۱۱٫۵۰۰٫۰۰۰ |
بهای تمام شده موجودی کالای الف | ۶٫۳۰۰٫۰۰۰ | ۵٫۴۰۰٫۰۰۰ |
ملاحظه می شود که نتایج حاصل از ارزشیابی موجودیهای کالا طبق روش اولین صادره از آخرین وارده در هر یک از سیستمهای مزبور متفاوت است. زیرا در سیستم ثبت ادواری کل مقادیر صادره طی ماه ( برای فروش یا مصرف ) ، با استفاده از مفهوم اولین صادره از آخرین وارده ، با جمع خریدهای انجام شده طی ماه مطابقت داده میشود در حالی که در سیستم دائمی هر صادره با آخرین خرید مطابقت داده میشود. در واقع محاسبات مربوط به سیستم ثبت ادواری براین فرض مبتنی است که کالاهایی که تا پایان دوره خریداری گردیده در مقادیر صادره ( برای فروش یا مصرف ) منظور شده اند.
هنگامی که واحد تجاری نمی تواند موجودی سال پایه خود را ثابت نگاه دارد ، مشکل اساسی در بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده نمایان می شود.
سال پایه سالی است که در آن سال روش اولین صادره از آخرین وارده برای اولین بار بکار گرفته شده است
کاهش موجودی سال پایه هنگامی رخ می دهد که میزان مصرف یک قلم موجودی از میزان خریدها در دوره های پس از انتخاب و بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده بیشتر باشد. به منظور تشریح موضوع ، اطلاعات زیر در نظر گرفته می شود:
شرح | تعداد | بهای تمام شده یک واحد | جمع بهای تمام شده |
موجودی ابتدای دوره | ۱۰٫۰۰۰ | ۱۰۰ | ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ |
خرید طی دوره | ۴۰٫۰۰۰ | ۱۵۰ | ۶٫۰۰۰٫۰۰۰ |
کالای آماده برای فروش | ۵۰٫۰۰۰ | ۷٫۰۰۰٫۰۰۰ | |
فروش طی دوره(صادره طبق روش اولین صادره از آخرین وارده) | ۴۰٫۰۰۰ | ۱۵۰ | ۶٫۴۰۰٫۰۰۰ |
۴٫۰۰۰ | ۱۰۰ | ||
موجودی پایان دوره | ۶٫۰۰۰ | ۱۰۰ | ۶۰۰٫۰۰۰ |
جدول بالا نشان میدهد که موجودی سال پایه به میزان ۵۰ در ۴ عدد کاهش یافته است. کاهش مزبور ممکن است:
الف- ناشی از کاهش اختیاری موجودیها باشد. مدیریت ممکن است تصمیم گرفته باشد که مقادیر متعارف موجودیهای کالا را به دلایلی از قبیل کاهش در تقاضا ، پیش بینی کاهش قیمتها یا پیش بینی بهبود در محصولات کاهش دهد.
ب - ناشی از کاهش اجباری موجودیها باشد. دلایل غیر قابل کنترلی از قبیل کمبودها ، اعتصابات ، تاخیر در تاریخهای تحویل یا تقاضاهای غیر منتظره ممکن است موجب کاهش در موجودیهای کالا گردد.
در مثال بالا کاهش بخشی از موجودی سال پایه موجب انعکاس بهای تمام شده ۴٫۰۰۰ واحد کالا به قیمتهای قدیمی ( ۱۰۰ ریال ) در بهای تمام شده کالاهای فروش رفته می گردد. تطابق بهای تمام شده مزبور با درآمدهای جاری موجب تحریف سود خالص می شود.
اگر در مثال بالا کاهش در موجودی اول دوره موقتی باشد ، این سوال مطرح می شود که ۰۰ هر ۴ واحد کاهش مزبور به چه مبلغ باید قیمت گذاری شود ( به بهای هر واحد ۱۰۰ ریال با قیمت مشابه دیگری ). اگر ۴٫۰۰۰ واحد در دوره بعد به قیمت هر واحد مثلا ۱۶۰ ریال جایگزین شود موضوع پیچیده تر می گردد. سوال دیگری که مطرح می شود این است که جایگزینی کاهش در موجودی پایه باید به بهای هر واحد ۱۶۰ ریال صورت گیرد یا به بهای هر واحد ۱۰۰ ریال .
نظرات و رویه های متفاوتی در این مورد ارائه شده است. طبق یک روش، زمانی که کاهش در موجودی سال پایه موقتی است ، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته با توجه به ارزش جایگزینی محاسبه می گردد. بنابر این، موجودی کالا به بهای تمام شده براساس روش اولین صادره از آخرین وارده بستانکار و مابه التفاوت با ارزش جاری به حساب خاص دیگری بستانکار می شود. با توجه به اطلاعات بالا و با فرض استفاده از سیستم ثبت دائمی ، ثبتهای لازم به شرح زیر خواهد:
شرح | بدهکار | بستانکار |
بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۶٫۶۴۰٫۰۰۰ | |
موجودی کالا | ۶٫۴۰۰٫۰۰۰ | |
مازاد ارزش جایگزینی کاهش موقت در موجودیها | ۲۴۰٫۰۰۰ |
پس از جایگزینی و جبران کاهش در موجودیهای کالا ، ثبت زیر انجام میگیرد:
شرح | بدهکار | بستانکار |
موجودی کالا | ۴۰۰٫۰۰۰ | |
مازاد ارزش جایگزینی کاهش موقت در موجودیها | ۲۴۰٫۰۰۰ | |
حسابهای پرداختنی | ۶۴۰٫۰۰۰ |
در صورتی که جایگزینی به قیمتی غیر از ۱۶۰ ریال برای هر واحد صورت گیرد ، تفاوت بیانگر تغییر در برآورد خواهد بود. طبق استانداردهای حسابداری آثار تغییر در برآوردهای حسابداری به حال و آینده تسری می یابد. بنابر این تفاوت بین ارزش واقعی جایگزینی و ارزش برآوردی جایگزینی باید در بهای تمام شده کالاهای فروش رفته سالی که جایگزینی انجام می شود ، منظور گردد.
مانده بستانکار حساب مازاد ارزش جایگزینی کاهش موقتی در موجودیهای کالا ، در صورتهای مالی باید به عنوان یک بدهی خاص گزارش شود زیرا مانده مزبور معرف مبلغی است که باید پرداخت شود بدون این که افزایش متقابلی در موجودیهای کالا ایجاد کند. این روش برای تطابق بهتر بهای تمام شده کالاهای فروش رفته با درآمد جاری و جلوگیری از تحریف سود خالص به دلیل منظور کردن اقلامی با قیمتهای قدیمی در بهای تمام شده کالاهای فروش رفته ، پیشنهاد شده است.
اگر چه استانداردی در مورد نحوه عمل حسابداری کاهش در موجودیهای کالای اول دوره تحت روش اولین صادره از آخرین وارده وجود ندارد اما ، توافق کلی بر آن است در مواردی که عاملی برای دستکاری و تحریف سود و زیان وجود دارد روش بالا بطور کلی نامناسب است. برخی از حسابداران معتقدند در مواردی که کاهش موجودیهای اول دوره به دلایلی رخ میدهد که خارج از حیطه کنترل مدیریت واحد تجاری است ( از قبیل تاخیرات اجتناب ناپذیر در مورد تاریخهای حمل ، تقاضاهای غیرعادی و غیر قابل پیش بینی و زیانهای ناشی از ضایعات و حوادث ) روش اشاره شده راه حل حسابداری مناسب و معقولی در این گونه وضعیتها خواهد بود. آنان معتقدند که بدین ترتیب در این قبیل موارد مفهوم روش اولین صادره از آخرین وارده به گونه ای جامع رعایت می شود.
برخی دیگر از حسابداران با روش مزبور به دلیل این که ارزشهای فرضی در حسابها و صورتهای مالی وارد میگردد موافق نیستند. به علاوه، این بحث که بهای تمام شده کالاهای فروش رفته باید به ارزش جایگزینی گزارش شود را می توان علاوه بر موجودی سال پایه نسبت به هرگونه کاهش در محموله های تشکیل دهنده موجودیهای کالا اعمال کرد. به هر حال برخی از واحدهای تجاری در صورتی روش ارزش جایگزینی را بکار می برند که کاهش در محموله هائی صورت گیرد که اخیرا به موجودیهای کالا اضافه شده اند. واحدهای تجاری که روش اولین صادره از آخرین وارده بکار می برند تلاش می کنند که در دوران تورم قیمتها ، کاهشی در موجودیهای کالای سال پایه رخ ندهد. زیرا این موضوع باعث می شود که سود مشمول مالیات و در نتیجه مالیات پرداختنی به میزان قابل توجهی افزایش یابد. در عمل ، کاهش در موجودیهای سال پایه به ندرت رخ می دهد و از لحاظ گزارشگری مالی خارجی (تهیه صورتهای مالی اساسی پایان سال) در صورتی که در موجودیهای سال پایه کاهشی رخ دهد ، استفاده از روش اولین صادره از آخرین وارده مجاز نخواهد بود.
تعداد کمی از واحدهای تجاری که موجودیهای کالا را بر مبنای روش اولین صادره از آخرین وارده گزارش می کنند ، این روش را برای مقاصد کنترلی و گزارشگری مالی داخلی بکار می برند. اغلب واحدهای تجاری از روشهای اولین صادره از اولین وارده، قیمت میانگین ، استاندارد برای مقاصد داخلی و کنترلی استفاده میکنند و در پایان دوره مالی نتایج حاصل از بکارگیری یکی از روشهای مزبور را به منظور مقاصد مالیاتی و گزارشگری مالی خارجی به روش اولین صادره از آخرین وارده تبدیل می نمایند.
معمولا تبدیل مزبور خارج از حسابها صورت میگیرد. اما در برخی موارد ، نتایج تبدیل به مبنای اولین صادره از آخرین وارده در حسابها به عنوان مبلغی مجزا و مشخص از طریق حساب ذخیره موجودیهای کالا (حساب ذخیره کاهش ارزش موجودیهای کالا برمبنای اولین صادره از آخرین وارده ) ثبت می شود . ذخیره مزبور تعدیل کننده حساب موجودیهای کالااست . اگر چه واحد تجاری میتواند از روش اولین صادره از آخرین وارده برای مقاصد مالیاتی و گزارشگری مالی خارجی استفاده کند اما این بدان معنی نیست که واحدهای تجاری ملزم به استفاده از روش اولین صادره از آخرین وارده برای مقاصد داخلی و ثبت موجودیهای کالا نیز می باشند.
مزیتهای عمده بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده به شرح زیر است :
با اعمال روش اولین صادره از آخرین وارده ، بهای تمام شده جاری کالاهای فروش رفته با درآمدهای جاری مقابله می شود و در نتیجه ، سود جاری دقیق تر و مفهوم تر اندازه گیری می گردد. باید توجه داشت که عدم تطابق هزینه های جاری با درآمدهای جاری به ارائه سودهای غیر واقعی ، که تنها محاسباتی است و نه واقعی منجر می گردد . سود ناشی از نگاهداری موجودیهای کالا زمانی و اصل میشود که بهای تمام شده موجودیهائی که با درآمد حاصل از فروش آنها مقابله می شود از قیمتهای جایگزینی آنها کمتر باشد. بنابر این ، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته کمتر از میزان واقعی ارائه میگردد و در نتیجه سود بیشتر از میزان واقعی نشان داده می شود. با استفاده از روش اولین صادره از آخرین وارده به دلیل تطابق هزینه های جاری با درآمدهای جاری سود ناشی از نگاهداری موجودیهای کالا به حداقل می رسد.
در شرایط تورمی چنانچه به جای روش اولین صادره از آخرین وارده ، روش اولین صادره از اولین وارده بکار رود ، بخشی از سود قابل توزیع باید برای جایگزینی اقلام موجودی به قیمتهای گرانتر تخصیص یابد . به عبارت دیگر، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته که با درآمدهای جاری فروش مقابله می شود کمتر از ارزش جایگزینی آنها است و به این ترتیب سود حاصله شامل سود فروش و سود ناشی از نگاهداری موجودیهای کالا طی دوره ای که قیمتها روند صعودی دارند، خواهد بود. هم چنین اگر در دوره هائی که قیمتها سیر نزولی دارند، روش اولین صادره از اولین وارده بکار گرفته شود ، عملیات جاری فروش ضرورتا معرف توانائی بالقوه فعلی و آتی فروش واحد تجاری نخواهد بود زیرا ، قیمت بالای بهای تمام شده کالای فروش رفته با درآمدهای پائین جاری مقابله می شود و هیچ گونه شاهدی دال بر کاهش ارزشهای جایگزینی اقلام ارائه نمی گردد.
مزیتهای مالیاتی دلیل عمده استفاده گسترده از روش اولین صادره از آخرین وارده در برخی از کشورها است. بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده در شرایطی که سطح قیمتها روند صعودی دارد و مقادیر موجودی نیز کاهش نمی یابد، موجب انتقال مالیات از دوره ای به دوره دیگر می گردد زیرا ، اقلامی که اخیرا به بهای بسیار بالا خریداری شده است با درآمدهای جاری مقابله می شود و به این ترتیب صرفه جوئی مالیاتی ایجاد می گردد. برای مثال، شرکت ایران اخیرا تصمیم گرفته است که روش ارزشیابی موجودیهای کالا را به روش اولین صادره از آخرین وارده تغییر دهد. تغییر مزبور منجر به کاهش سود و در نتیجه مالیات به میزان xxx ریال گردیده است.
در دوره کاهش قیمتها روش اولین صادره از اولین وارده از نظر صرفه جوئیهای مالیاتی نسبت به روش اولین صادره از آخرین وارده ارجحیت دارد. در برخی از کشورها چنانچه روش اولین صادره از آخرین وارده برای مقاصد مالیاتی بکار رود ، بکارگیری آن برای مقاصد گزارشگری مالی نیز الزامی است .
این مزیت نیز در ارتباط با مزیتهای مالیاتی است زیرا ، مالیات باید نقدا پرداخت شود. برخی از واحدهای تجاری برای پرداخت مالیات ممکن است ناگزیر از استقراض و پرداخت سود تضمین شده شوند که این امر بر جریان وجوه نقد و سرمایه در گردش تاثیر نامساعد دارد.
اثرات جانبی صرفه جوئی در مالیات و پرداخت سود تضمین شده در یک دوره تورمی معین ، این است که اثرات انباشته صرفه جوئی نقدی ناشی از بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده چنانچه دوباره سرمایه گذاری شود در مقابله با روش اولین صادره از اولین وارده به تحصیل سود بیشتر منجر خواهد شد.
با بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده ، سودهای آتی واحد تجاری تحت تاثیر کاهشهای آتی قیمتها قرار نمی گیرد زیرا ، هزینه های جاری مربوط با درآمدهای جاری فروش مقابله می شود.
روش اولین صادره از آخرین وارده کاهش تا سطح قیمتهای بازار را که ناشی از کاهش در قیمتها است حذف یا به حداقل می رساند. زیرا تحت این روش، ارزش موجودیهای کالا معمولا بسیار پائین تر از ارزش خالص بازیافتنی است . این موضوع دقیقا بر خلاف روش اولین صادره از اولین وارده است زیرا در این روش همواره ارزش موجودیها بسیار بالاتر از ارزش آنها طبق روش اولین صادره از آخرین وارده است . از آنجایی که موجودیهائی که براساس روش اولین صادره از اولین وارده قیمت گذاری می شوند در برابر کاهش قیمتها بسیار حساس و تاثیر پذیرند، کاهش قیمتها در این گونه موارد می تواند اساسا به کاهش سود منجر شود.
معایب عمده بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده به شرح زیر خلاصه می شود :
برخی از مدیران یکی از نقائص و معایب آشکار روش اولین صادره از آخرین وارده را ارائه سود کمتر در نتیجه بکارگیری این روش می دانند و سودهای گزارش شده بالاتر را بر صرفه جوئی مالیاتی ترجیح میدهند. نظریه مزبور بر این فرض مبتنی است که قیمتها روند صعودی دارد.
در برخی از صنایع که قیمت کالاهای مورد استفاده آنها روند نزولی دارد ، نتیجه معکوس ممکن است رخ دهد. برخی گمان می کنند که تغییر روش حسابداری به اولین صادره از آخرین وارده ممکن است به درستی درک نشود و تصور گردد که در نتیجه کاهش سودها ، ارزش موجودیهای واحد تجاری کاهش می یابد. البته شواهدی برای رد این موضوع وجود دارد و در حال حاضر درآمدهای حاصل از سایر روشها (غیر از روش اولین صادره از آخرین وارده) تا حد زیادی مورد تردید است .
با اتخاد این روش، ارزشیابی موجودیهای منعکس در ترازنامه معمولا به قیمتهای جاری و غالبا واقع بینانه نخواهد بود زیرا ، موجودیهای کالا به قیمتهای قدیمی گزارش می شود انعکاس موجودیها به مبلغی کمتر از میزان واقعی مشکلاتی را ایجاد میکند که اثر آن بطور مستقیم در ارزیابی وضعیت سرمایه در گردش واحد تجاری نمایان میشود . اهمیت و روند انحراف از قیمتهای جاری برای ارزشیابی موجودیهای کالا به درجه و روند تغییرات در قیمتها و مبلغ گردش موجودیهای کالا بستگی دارد.
روش اولین صادره از آخرین وارده به استثنای برخی شرایط خاص هماهنگ و همسو با گردش فیزیکی اقلام کالا نیست. اصولا روش اولین صادره از آخرین وارده را تنها در شرایط معینی میتوان بکار برد. این شرایط طی سالهای متمادی ممکن است تغییر کند در حالی که خصوصیات گردش فیزیکی موجودیها دیگر نقش با اهمیتی را در تعیین این که روش اولین صادره از آخرین وارده ممکن است بکار رود ، ایفاء نمی کند.
با اعمال روش اولین صادره از آخرین وارده نمیتوان سود واقعی را اندازه گیری کرد. برای اندازه گیری سود واقعی ، بر خلاف سود پولی، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته نه تنها باید شامل هزینه های جاری واقع شده باشد بلکه باید در برگیرنده هزینه هایی نیز باشد که برای جایگزینی کالاهای فروش رفته واقع می گردد.
بکارگیری ارزش جایگزینی به روش اولین صادره از وارده آتی اشاره دارد. روش مزبور برای مقاصد ارزشیابی موجودیهای کالا متداول نیست و جز روشهای پذیرفته شده برای ارزشیابی موجودیهای کالا نیز محسوب نمی گردد.
در روش اولین صادره از آخرین وارده ممکن است مسئله کاهش اجباری موجودی ابتدای دوره رخ دهد. چنانچه موجودی سال پایه ( اولین سال بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده) و محموله های قدیمی موجود در موجودی کالای ابتدای دوره ، طی یک دوره به مصرف و یا به فروش برسد نتایج عجیب و غیر معقولی حاصل خواهد شد زیرا ، هزینه های قدیمی و نامتناسبی با درآمدهای جاری که از طریق فروش به ارزشهای جاری بازار حاصل شده است مقابله میگردد. بدین ترتیب ، سود گزارش شده دوره ممکن است تحریف شود. این موضوع هم چنین از لحاظ مالیات بردرآمد نیز به زیان واحد تجاری خواهد بود.
روش اولین صادره از آخرین وارده ممکن است به دلیل کاهش موجودیهای پایه ، باعث دستکاری و تحریف سود شود. یک واحد تجاری میتواند برای حصول اطمینان از عدم انعکاس قیمتهای قدیمی در بهای تمام شده کالاهای فروش رفته و عدم تطابق قیمتهای مزبور با درآمدهای جاری ، به سهولت اقدام به خرید مقادیر معتنابهی کالا نماید.
به علاوه، در روش اولین صادره از آخرین وارده همواره این امکان وجود دارد که واحد تجاری از طریق تغییر در الگوهای خرید سود خالص خود را در پایان دوره به سهولت دستکاری کند ( این موضوع از طریق خرید مقادیر بسیار زیاد کالا در پایان دوره به قیمتهای جاری و با استفاده از سیستم ثبت ادواری موجودیها امکان پذیر است زیرا ، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته به قیمتهای جاری ارزشیابی می شود و در نتیجه سود در مقایسه با سایر روشها کمتر گزارش خواهد شد).
روش اولین صادره از آخرین وارده از نظر بکارگیری ، همانگونه که در این نشریه به تفصیل خواهد آمد ، بسیار مشکل ، پیچیده و متنوع است و بکارگیری آن مستلزم انجام کارهای دفتری بسیار و نگاهداری مدارک مفصل در مورد جزئیات است.
با توجه به نتایج حاصل از بکارگیری روش اولین صادره از آخرین وارده میتوان آثار با اهمیت این روش را در مقایسه با روش اولین صادره از اولین وارده ملاحظه کرد. مادام که قیمتها ثابت باشد اعمال هر دو روش مزبور نتایج یکسانی را ارائه می دهند اما ، هنگامی که قیمتها به میزان قابل توجهی تغییر می کند، دو روش اثرات متفاوت با اهمیتی بر دارائیها ( موجودیهای کالا و وجوه نقد ) و سود یا زیان خالص خواهند داشت .
باید توجه داشت که اثر روشهای مزبور بر موجودیها و بهای تمام شده کالاهای فروش رفته به چگونگی جهت تغییر قیمتها بستگی دارد. هنگامی که قیمتها رو به افزایش است روش اولین صادره از اولین وارده بهای تمام شده کالاهای فروش رفته کمتری را ، به دلیل پائین بودن هزینه های قدیمی ، با درآمدهای فروش که با توجه به نرخهای بالاتر جاری بازار است ، تطابق میدهد و موجودیها به قیمتهائی که به قیمتهای جاری بازار نزدیک است ، ارزشیابی می شود. در حالی که روش اولین صادره از آخرین وارده هزینه های (بهای تمام شده کالاهای فروش رفته ) بالاتری را با درآمدهای فروش تطابق می دهد و موجودیها به قیمتهای قدیمی که کمتر از قیمتهای جاری بازار است ارزشیابی می شود.
هنگامی که قیمتها رو به کاهش است روش اولین صادره از اولین وارده هزینه های (بهای تمام شده کالاهای فروش رفته و بالاتری را با درآمدهای فروش تطابق می دهد و موجودیها به قیمتهائی که به قیمتهای جاری بازار نزدیک است ، ارزشیابی می شود . در حالی که روش اولین صادره از آخرین وارده هزینه های (بهای تمام شده کالاهای فروش رفته بالاتری را با درآمدهای کاهش یافته فروش تطابق می دهد و ارزشیابی موجودیهای کالا به قیمتی که به قیمتهای جایگزینی نزدیک است ، صورت می گیرد. دراین حالت ، روش اولین صادره از آخرین وارده هزینه های پائین تری (هزینه های جدید ) را با درآمدهای کاهش یافته فروش تطابق می دهد و ارزشیابی موجودیهای کالا در پایان دوره بر مبنای قیمتهای قدیمی که بالاتر از قیمتهای جایگزینی جاری خواهد بود ، صورت خواهد گرفت.
بطور خلاصه در روش اولین صادره از اولین وارده موجودیهای کالا در پایان دوره به گونه ای واقع بینانه ارزشیابی می شود زیرا ارزشهای تخصیص یافته به موجودیها به قیمتهای جاری تقریبا نزدیک است در حالی که در روش اولین صادره از آخرین وارده هزینه های جاری با درآمدها مقابله می شود و مطابقت هزینه ها با درآمد بنحو بهتری انجام می شود .
هنگامی که قیمتها رو به افزایش است اتخاد روش اولین صادره از آخرین وارده به گزارش سود قبل از مالیات به میزان کمتری و در نتیجه مالیات کمتر منجر می شود. بنابراین ، با بکارگیری این روش، جریان وجوه نقد بیشتر از زمانی است که روش اولین صادره از اولین وارده بکار رود. روش اولین صادره از آخرین وارده بر سود خالص اثر کاهنده و بر جریان ورودی وجوه نقد اثر افزاینده دارد.
عوامل متعددی ممکن است در ارتباط با روش اولین صادره از آخرین وارده ( یا سایر روشهای قیمت گذاری موجودیهای کالا ) مد نظر قرار گیرد. یکی از این عوامل میتواند وجود برخی شرایط و ترتیبات قرار دادی ، از قبیل شرایط دریافت وام ، باشد که مثلا مقرر میدارد ( الف ) نسبت جاری از حداقل معینی کمتر نباشد یا (ب) نسبت بدهیهای بلندمدت به حقوق صاحبان سهام نباید از نسبت معینی تجاوز کند.
بکارگیری روش اولین صادره از اولین وارده ( در مقابل روش اولین صادره از آخرین وارده ) هنگامی که قیمتها روند صعودی دارد موجب می شود که نسبتهای مزبور به نحو مطلوبی ارائه شوند و در نتیجه ، مدیریت انعطاف پذیری بیشتری در اداره واحد تجاری داشته یا به عبارت دیگر دست وی برای اداره بهتر واحد تجاری بازتر باشد.
عامل دوم در انتخاب روش اولین صادره از اولین وارده پاداش و طرح تشویق مدیریت است که براساس آن هیئت مدیره با توجه به سود گزارش شده دریافت خواهند نمود . چون روش اولین صادره از اولین وارده (نسبت به روش اولین صادره از آخرین وارده ) سود گزارش شده را افزایش می دهد ، این امر ممکن است پاداش مدیریت را افزایش دهد و در نتیجه مدیریت را تشویق به بکارگیری روش اولین صادره از اولین وارده نماید.
عامل سوم در انتخاب روش اولین صادره از اولین وارده تمایل مدیریت به گزارش سود بیشتر است زیرا اعتقاد دارد که این امر باعث بالا رفتن قیمت سهام واحد تجاری می گردد.
عامل چهارم که مدیریت را در اتخاذ و بکارگیری روش اولین صادره از اولین وارده ممکن است ترغیب کند انتظار کاهش آتی قیمت موجودیهای مواد و کالا یا کاهش مقدار موجودیهای اول دوره است زیرا ، واحدهای تجاری نمی توانند روشهای حسابداری را براساس شرایط جاری اقتصادی هر سال تغییر دهند. انتخاب روش اولین صادره از آخرین وارده ممکن است به دلیل ( الف ) کاهش قیمتها یا (ب) منظور شدن محموله هائی از موجودیهای کالا با قیمتهای پائین ، نسبت به روش اولین صادره از اولین وارده، موجب گزارشگری سود مشمول مالیات بیشتری گردد .